Czy można dochodzić alimentów po zmarłym domniemanym ojcu

Ostatnio w mediach głośno jest o sprawie 3-latka z Oławy, którego ojcem miał być zmarły ksiądz Waldemar I. z Wrocławia. Matka dziecka początkowo chciała, aby alimenty płaciła jej wrocławska kuria. Kobieta ujawniła, że osiem lat żyła z księdzem, a jej syn jest owocem ich związku. W 2012 roku ksiądz zmarł na zawał serca. Kobieta domaga się dla syna spadku po księdzu - m.in. domu jednorodzinnego w Oławie. Sprawa trafiła do sądu, który nakazał ekshumację zwłok duchownego. Badania genetyczne potwierdziły ojcostwo księdza.

Na kanwie tej sprawy pojawiły się wątpliwości, czy można dochodzić świadczeń alimentacyjnych po ojcu, który już nie żyje. O rozwiązanie tych wątpliwości zwróciliśmy się do prawników specjalizujących się prawie rodzinnym.

Nieżyjący nie płacący

- Obowiązek alimentacyjny i wynikający z niego obowiązek świadczeń na rzecz uprawnionego są ściśle związane z osobą zobowiązanego. Oznacza to, że wyłączona jest możliwość dochodzenia roszczeń majątkowych przeciwko nieżyjącemu domniemanemu ojcu dziecka reprezentowanego w procesie o ustalenie ojcostwa przez kuratora – wskazuje adwokat Karol Chabowski z gdyńskiej Kancelarii Prawa rozwodowego i rodzinnego. Dodaje on, iż z zgodnie z treścią art. 139 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, obowiązek alimentacyjny nie przechodzi na spadkobierców zobowiązanego.

Na ten sam przepis powołuje się radca prawny Jerzy Bedelek z warszawskiej Kancelarii Prawa Rodzinnego Spk. - Obowiązek alimentacyjny nie przechodzi na spadkobierców zobowiązanego (w tym wypadku ojca), co oznacza, że wygasa definitywnie z chwilą jego śmierci. Nie można więc dochodzić alimentów od osoby zmarłej – wskazuje prawnik.

Ekspert zaznacza, iż w przypadku, gdy alimenty zostały zasądzone prawomocnym wyrokiem sądu, a potem zobowiązany zmarł, obowiązek alimentacyjny staje tzw. długiem spadkowym. W tej sytuacji uprawniony (np. syn zmarłego) może żądać zapłaty zasądzonych wyrokiem alimentów od spadkobierców zmarłego (orzeczenie SN z 22 maja 1935 r., C.I. 2973/34, OSP 1935, poz. 702, oraz uchwałę SN z 15 maja 1965 r., III CO 36/65, LexPolonica nr 311890, OSNCP 1966, nr 3, poz. 37; NP 1971, nr 4, s. 599).

Kuria nie zapłaci

Jeżeli zobowiązany do alimentacji zmarł, w grę wejdą art. 128 – 129 i 132 kro, które określają tzw. obowiązek alimentacyjny zobowiązanych w dalszej kolejności. – Rzecz w tym, że zgodnie z art. 128 kro obowiązek alimentacyjny w ogóle, w tym wobec dziecka, spoczywa nie tylko na rodzicach, ale – w dalszej kolejności - także na dalszych krewnych w linii prostej i rodzeństwie. A zatem, jeśli nie żyje ojciec dziecka, który byłby zobowiązany do alimentów, dziecko może dochodzić alimentów od dziadków (rodziców ojca), pradziadków itd. – wylicza Jerzy Bedelek.

Jak dochodzić alimentów w takim przypadku? - Należy wystąpić z pozwem do sądu rejonowego właściwego – według wyboru - albo dla miejsca pobytu pozwanego, albo uprawnionego – powoda – wyjaśnia prawnik. - Pozew o alimenty jest wolny od opłaty sądowej – dodaje.

W przypadku opisywanego księdza, zdaniem adwokata Karola Chabowskiego nie ma podstawy prawnej do pociągnięcia kurii za długi alimentacyjne księdza. - Kuria w ogóle nie jest stroną w takiej sprawie. Nawet gdyby żył ksiądz. Tym bardziej zaś teraz, po jego śmierci, gdy wchodzą ewentualnie w grę zobowiązani za alimenty w dalszej kolejności – tłumaczy mecenas. Z kolei Jerzy Bedelek zauważa, iż regułą jest sporządzanie przez duchownych testamentów i składanie ich w kuriach diecezjalnych. W tym zakresie wydawane są specjalne instrukcje.

Co ze spadkiem

Inaczej, niż z dochodzeniem alimentów, sprawa wygląda ze spadkiem po domniemanym ojcu. Tutaj droga sądowa pozostaje otwarta. - W przypadku gdy postępowanie spadkowe po ojcu nie jest jeszcze przeprowadzone, należy po prostu, oczywiście po sądowym ustaleniu ojcostwa, wystąpić do sądu ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku – mówi mecenas Karol Chabowski. W tym celu należy złożyć pozew  do sądu rejonowego ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego. - Pozew może wnieść dziecko, jeśli jest pełnoletnie, a jeśli jest niepełnoletnie – przedstawiciel ustawowy, z reguły matka i prokurator – wyjaśnia Jerzy Bedelek.

Po ustaleniu ojcostwa, dziecko może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po ojcu, którego ojcostwo zostało ustalone. Jeżeli już wcześniej, przed ustaleniem ojcostwa doszło do sądowego stwierdzenia nabycia spadku, albo notarialnego poświadczenia dziedziczenia, dziecko powinno złożyć wniosek o uchylenie lub zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku (art. 679 § 1 k.p.c.).

Nieco inna jest sytuacja dziecka, jeżeli ojciec sporządził testament. - Wtedy dziedziczą osoby wymienione w testamencie, a dziecko (pominięte w testamencie) może dochodzić zachowku, tzn. ½ lub – jeśli jest małoletnie albo trwale niezdolne do pracy - 2/3 tego, co by otrzymało ze spadku, gdyby testament nie został sporządzony – podaje radca prawny.

OPINIA EKSPERTA

Elżbieta Liberda, radca prawny z Lex Perfecta Kancelaria Radcy Prawnego w Lublinie

Co do zasady obowiązek alimentacyjny wygasa z chwilą śmierci osoby zobowiązanej do płacenia alimentów. Wynika to z faktu, iż obowiązek ten ma charakter czysto osobisty, oparty na bliskiej więzi pomiędzy alimentującym a alimentowanym.

W przypadku śmierci zobowiązanego, osoba uprawniona do alimentów w tej sytuacji może wystąpić do sądu z żądaniem dostarczenia jej środków utrzymania przez osobę zobowiązaną do tego w dalszej kolejności.

W niniejszym stanie faktycznym przy życiu pozostaje matka dziecka, zatem tylko w przypadku wykazania, iż nie jest w stanie sama ponosić kosztów związanych z utrzymaniem małoletniego skierowanie roszczeń w stosunku do dalszych krewnych okazałoby się zasadne.