W obliczu rosnących wyzwań gospodarczych i dynamicznych zmian demograficznych kształtujących krajobraz biznesowy na świecie, przyszłość małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) staje pod znakiem zapytania. Media zwykle skupiają się na startupach lub wielkich korporacjach, podczas gdy niedoceniani bohaterowie lokalnych gospodarek – MŚP, o ugruntowanej pozycji, które świadczą kluczowe usługi i tworzą miejsca pracy – znalazły się w sytuacji zagrażającej ich istnieniu. Wraz z faktem, że miliony ich właścicieli zbliżają się do wieku emerytalnego, nie mając planów sukcesji, wspólnoty lokalne na całym świecie mierzą się z ryzykiem zniknięcia nie tylko tych firm, lecz także swoich fundamentów społecznych i gospodarczych.
To dla europejskich gospodarek oznacza nadchodzący poważny problem. W Polsce firmy rodzinne są fundamentem gospodarki – jest ich prawie 1,7 mln, generują ok. 40 proc. PKB i zapewniają ponad 3 mln miejsc pracy. Najnowsze dane Ministerstwa Rozwoju i Technologii pokazują, że tylko w Polsce aż 57 proc. firm rodzinnych mierzy się dziś z wyzwaniem związanym z sukcesją. Zaledwie 8,1 proc. dzieci właścicieli firm chce przejąć rodzinny biznes. Co więcej, 40 proc. polskich przedsiębiorców powyżej 65. roku życia nie ma żadnej strategii sukcesyjnej.
Podobna sytuacja ma miejsce w Stanach Zjednoczonych. Badacze przewidują, że w ciągu najbliższych 10–20 lat konieczne będzie przeprowadzenie sukcesji zarządu lub procesów zapewniających płynność funkcjonowania w przedsiębiorstwach wartych miliony dolarów. W nadchodzących dwóch dekadach miliony firm rodzinnych i zarządzanych prywatnie znikną z rynku z powodu śmierci lub przejścia właścicieli na emeryturę, często bez precyzyjnych planów sukcesji.
Jak zauważają w swoim badaniu Lindsey, Mauck i Olsen „zaliczające się do małych przedsiębiorstw firmy rodzinne odpowiadają za 64 proc. PKB USA, 62 proc. zatrudnienia i tworzenie 78 proc. nowych miejsc pracy, a jednocześnie stają w obliczu spodziewanej emerytury aż 40 proc. ich właścicieli w ciągu najbliższych pięciu lat”.
„Te fakty demograficzne prowadzą do obserwacji, że w ciągu najbliższych 20 lat przechodzący na emeryturę właściciele przekażą lub sprzedadzą aktywa o łącznej wartości 10 bilionów dolarów”, wskazują naukowcy.
Konsekwencje nieudanych sukcesji wykraczają daleko poza arkusze kalkulacyjne. Zdaniem wielu ekspertów, likwidacja MŚP zamiast ich przekazania, pociągnie za sobą likwidację miejsc pracy, usług oraz budowanych przez dziesięciolecia relacji społecznych.
Rzeczywista wartość MŚP
Zamknięcie małego lub średniego przedsiębiorstwa wywołuje konsekwencje, które w społecznościach lokalnych rozchodzą się jak fala i często nie są w pełni odzwierciedlane w statystykach. Jak zauważa Dmitri Ivanov, przedsiębiorca, który przejął amerykańską sieć klinik Metro Vein Centers w ramach tradycyjnego modelu search fund: „Gdy małe i średnie firmy zamykają się z powodu braku planu sukcesji, skutki wykraczają daleko poza straty finansowe. Pracownicy tracą zatrudnienie, co prowadzi do destabilizacji ich sytuacji osobistej i finansowej, a klienci tracą dostęp do usług, których potrzebują. Skutki tej sytuacji odczuwa również cała społeczność – tracąc usługi, dochody i wpływy podatkowe”.
Choć doświadczenie Ivanova odnosi się do rynku amerykańskiego, podobne wyzwania obserwuje się w Europie, czego przykładem jest działalność Javiera Fernandeza. Fernandez, który przejął zajmującą się wyburzeniami hiszpańską firmę Rafe Group, przy wsparciu szwajcarskiej fundacji rodzinnej, miał okazję bezpośrednio się o tym przekonać. „Kiedy przejmowaliśmy firmę, zatrudniała 80 osób – w tym pracowników logistyki oraz ekip rozbiórkowych. Dziś jest nas już 130” – podkreśla Fernandez. Pozytywny wpływ firmy wykracza poza bezpośrednie miejsca pracy – przedsiębiorstwo aktywnie wspiera lokalną gospodarkę poprzez różnorodne działania, a także wspomaga organizacje pozarządowe, przekazując meble odzyskane z dużych projektów.
Ten efekt domina pokazuje, jak głęboko MŚP są zakorzenione w lokalnych ekosystemach gospodarczych, tworząc sieć powiązań, która przynosi korzyści znacznie szerszemu gronu interesariuszy niż tylko bezpośredni właściciele czy klienci.
Metro Vein Centers: opieka zdrowotna z realnym wpływem na społeczność
Przejęcie Metro Vein Centers przez Dmitrija Ivanova stanowi przykład transformacyjnego potencjału modelu przedsiębiorczości poprzez przejęcia (Entrepreneurship Through Acquisition, ETA). Ivanov, absolwent MBA w Wharton, obecnie przedsiębiorca i inwestor, stanął przed szeregiem wyzwań – od problemów kadrowych i płynnościowych, po skutki pandemii COVID-19. Pomimo tych trudności wdrożył podejście skoncentrowane na pacjencie, które odmieniło funkcjonowanie firmy.
Dzięki przyjęciu ponad 200 planów ubezpieczeniowych oraz konsekwentnemu stawianiu na wysoką jakość doświadczenia pacjenta, obecnie Metro Vein Centers leczy rocznie ponad 50 000 pacjentów cierpiących na przewlekłą niewydolność żylną. Firma rozwinęła się do 65 placówek, tworząc lub utrzymując ponad 500 miejsc pracy, co przynosi wymierne korzyści zarówno w zakresie opieki zdrowotnej, jak i rozwoju lokalnych gospodarek.
Spektakularna poprawa wyników – odzwierciedlona m.in. w uzyskaniu wskaźnika Net Promoter Score na poziomie 95, podczas gdy średnia dla branży opieki zdrowotnej wynosi 56 – pokazuje, że przedsiębiorczość oparta na przejęciach może nie tylko ratować kluczową infrastrukturę społeczną, ale również zapewniać inwestorom solidne zwroty z kapitału.
Ivanov obecnie wspiera mentoringowo innych przedsiębiorców działających w modelu ETA, szczególnie w sektorze usług medycznych. „Gdyby ci przedsiębiorcy przejmujący firmy nie istnieli, skutki byłyby opłakane” – podkreśla. Jego podejście tworzy efekt multiplikacji: każdy skutecznie wspierany przedsiębiorca ratuje i rozwija kolejne istotne dla społeczności lokalnych firmy.
Rafe Group: podnoszenie standardów w branży
W przypadku Rafe Group – firmy specjalizującej się w rozbiórkach, demontażu i gospodarce odpadami – przejęcie oznaczało nie tylko zachowanie miejsc pracy, lecz także podniesienie standardów branżowych i rozszerzenie możliwości operacyjnych.
„Zainwestowaliśmy w stanowisko dyrektora ds. BHP, aby zapewnić naszym pracownikom wszelkie niezbędne zasoby” – wyjaśnia Javier Fernandez. „Wprowadziliśmy nową niemiecką technologię oraz lepszy sprzęt dla naszych pracowników”.
Inwestycje w bezpieczeństwo, nowoczesne technologie oraz profesjonalne zarządzanie znacząco odmieniły pozycję firmy na rynku. „Z projektów o wartości od 150 000 do 350 000 euro przeszliśmy do realizacji zleceń przekraczających 2 miliony euro” – mówi Fernandez. „Interesariusze pozytywnie reagują na współpracę z profesjonalnie zarządzanym podmiotem w tej niszy rynkowej, która dotąd była niedostatecznie sprofesjonalizowana”.
Zamiast koncentrować się wyłącznie na krótkoterminowych zyskach, Fernandez postawił na profesjonalizację firmy i budowę zróżnicowanego zespołu, zachowując kluczowe usługi w poszanowaniu zasad zrównoważonego rozwoju, a jednocześnie wzmacniając pozytywny wpływ przedsiębiorstwa na lokalne społeczności.
ETA jako odpowiedź na kryzys sukcesji
ETA oraz wykup menedżerski (MBI) stanowią obiecujące rozwiązania w obliczu narastającego w Europie, Stanach Zjednoczonych i innych regionach kryzysu związanego z sukcesjami. W przeciwieństwie do tradycyjnych startupów, MBI polega na przejęciu już funkcjonującego przedsiębiorstwa przez doświadczonego przedsiębiorcę lub menedżera, który wnosi nowe przywództwo przy jednoczesnym zachowaniu wartości firmy i jej wpływu na społeczność lokalną.
Badania akademickie potwierdzają skuteczność tego podejścia. Według przeglądu literatury z 2023 roku autorstwa Hoffmanna, Kanbacha i Stubnera, ETA i MBI mają istotny wkład w rozwój przedsiębiorczości oraz rewitalizację firm, przyczyniając się jednocześnie do szeroko rozumianego ożywienia społeczno-gospodarczego.
„MŚP odgrywają kluczową rolę w zachowaniu unikalnej tożsamości i kultury lokalnych społeczności” – zauważa Dmitri Ivanov. „Często są one nośnikami historii, wartości i charakteru danego miejsca, oferując spersonalizowane usługi, których większe korporacje nie są w stanie odtworzyć”.
Tym, co wyróżnia skuteczne przejęcia w modelu ETA, jest intencja przedsiębiorcza leżąca u podstaw transakcji. Według badaczy, w przeciwieństwie do podejść nastawionych wyłącznie na eksploatację istniejącej wartości, ETA koncentruje się na strategiach wzrostu. To właśnie przedsiębiorcze nastawienie stymuluje innowacje i rozwój przy jednoczesnym zachowaniu kluczowych atutów firmy.
Rozwiązanie korzystne dla wszystkich stron
Dla społeczności stojących w obliczu utraty kluczowych małych i średnich przedsiębiorstw, model ETA stanowi rozwiązanie typu win-win-win. Właściciele firm zyskują możliwość zabezpieczenia swojego dziedzictwa oraz przyszłości finansowej, przedsiębiorcy otrzymują platformę do dalszego rozwoju, a społeczności lokalne zachowują dostęp do podstawowych usług i miejsc pracy.
Ponieważ MŚP niezmiennie stanowią fundament gospodarek na całym świecie, wspieranie skutecznych procesów sukcesji biznesowej staje się coraz ważniejsze. Zauważają to również instytucje edukacyjne – szkoły biznesu takie jak Stanford, Harvard czy IESE rozwijają specjalne programy, które przygotowują przyszłych przedsiębiorców do wykorzystywania szans związanych z przejęciami.
Dla decydentów politycznych wyzwaniem pozostaje stworzenie środowiska sprzyjającego skutecznym przejęciom i transformacjom firm. Oznacza to konieczność uproszczenia przepisów, ułatwienia dostępu do finansowania oraz rozwijania sieci, które łączą odchodzących na emeryturę właścicieli firm z potencjalnymi nabywcami.
Dla przedsiębiorców rozważających tę ścieżkę Dmitri Ivanov ma cenną radę: „Nie patrz wyłącznie na bilans – weź pod uwagę rolę firmy w społeczności. Porozmawiaj z pracownikami, klientami i lokalnymi liderami, aby zrozumieć, jakie ma znaczenie gospodarcze i społeczne”.
Wniosek jest prosty: ratując MŚP poprzez przemyślane przejęcia i planowanie sukcesji, podtrzymujemy kluczowe więzi, które sprawiają, że lokalne społeczności mogą się rozwijać.
Jeśli jesteś gotów kupić dochodową firmę z sektora MŚP i wprowadzić ją na wyższy poziom – skontaktuj się z AIA. Jeśli rozważasz sprzedaż swojego biznesu i potrzebujesz planu sukcesji – skontaktuj się z AIA. Nasz Program MBI może być rozwiązaniem, którego szukasz.
Więcej informacji na stronie: www.all-interests-aligned.com
Mukul Pandya
Materiał Promocyjny
