Uprawnienia komornika w postępowaniu karnym zależą od sądu

Nie ma wątpliwości, że komornik może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez dłużnika, wobec którego prowadzi postępowanie w sprawie egzekucji alimentów. Zgodnie z art. 209 kodeksu karnego przestępstwo niealimentacji popełnia osoba, której zaległość stanowi równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych.

Schody zaczynają się, gdy prokuratura odmawia wszczęcia lub umarza postępowanie, a komornik chce zaskarżyć takie postanowienie do sądu (wnosi się je za pośrednictwem prokuratury, która wydała zaskarżone postanowienie).

Jak pisaliśmy niedawno w „Rzeczpospolitej”, część prokuratur je honoruje, a część odmawia przyjęcia. Zgodnie bowiem z art. 306 § 1a pkt 2 k.p.k. na postanowienie o umorzeniu postępowania zażalenie przysługuje „instytucji państwowej lub samorządowej, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie”. A zdaniem np. Prokuratury Rejonowej w Pucku, komornik jest oczywiście funkcjonariuszem publicznym i organem władzy publicznej, ale „w zakresie wykonywania czynności w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym i tylko w tym zakresie”. Innymi słowy, komornik, choć jest uprawniony do złożenia zawiadomienia, to już nie jest uprawniony do wniesienia środka zaskarżenia.

Czytaj więcej

Zawody prawnicze

Spór o status komorników korzystny dla alimenciarzy. Będzie zmiana prawa?

Z przepisów kodeksu postępowania karnego wynika, że komornik może co prawda złożyć zawiadomienie...

Dwa sądy, dwa zdania na temat uprawnień komornika

Tymczasem teraz, gdy ten sam komornik wniósł zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania przez Prokuraturę Rejonową w Gdyni, rozpatrujący je Sąd Rejonowy w Gdyni uwzględnił je. I postanowił uchylić zaskarżone postanowienie. Innymi słowy, uprawnienia komornika w postępowaniu karnym są rozmaicie interpretowane nawet w obrębie tej samej apelacji.   

 – Z jednej strony dyskutujemy o niskiej ściągalności świadczeń alimentacyjnych, a z drugiej raz przyznaje się, a innym razem kwestionuje uprawnienia komornika do korzystania z instrumentów, które mogłyby wydatnie wzmocnić skuteczność egzekucji – mówi dr Joanna Szachta z kancelarii komorniczej Jarosława Świeczkowskiego.  – Niewątpliwie wszczęcie postępowania karnego w wielu przypadkach skutecznie motywuje dłużników do dokonywania spłat swoich należności alimentacyjnych. Jak więc czynić zarzuty komornikom, że ściągalność alimentów jest taka niska, skoro państwo często nam tego nie ułatwia – dodaje dr Szachta.

Czytaj więcej

Rzecz o prawie

Robert Damski: Szkodliwe społecznie i niebezpieczne

Minimalne wynagrodzenie – to także minimalna odpowiedzialność.

Literalnie wykładając przepisy, komornik nie jest „instytucją państwową” w rozumieniu art. 306 § 1a pkt 2 k.p.k. Jednak jak zwracał uwagę dr Jakub Kosowski z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, w przypadku wątpliwości w zakresie wykładni językowej pojęcia „instytucja państwowa” sięgnąć należy do wykładni celowościowej i funkcjonalnej.

 – Wydaje się, że intencją ustawodawcy było urzeczywistnienie sądowej kontroli decyzji organów postępowania przygotowawczego, co ma wzmacniać zasadę legalizmu w art. 10 k.p.k., a także zasady wyrażone w Konstytucji RP. Dotyczy to szczególnie sytuacji, gdy pokrzywdzony nie ma motywacji do skorzystania ze swoich praw. Chcąc zawęzić krąg podmiotów uprawnionych do wniesienia zażalenia, ustawodawca dokonałby tego w treści przepisu poprzez stworzenie precyzyjnej definicji lub enumeratywne wymienienie podmiotów. Wydaje się, że komornik sądowy, z racji wykonywania władzy publicznej, stanowi „instytucję państwową” i jest uprawniony do zaskarżania postanowień w trybie art. 306 k.p.k. – wskazywał ekspert.

Ministerstwo Sprawiedliwości nie widzi powodów do zmiany prawa

Jak informowaliśmy niedawno, resort sprawiedliwości stoi na stanowisku, że nie ma powodu, by zmieniać prawo. Co do zasady ściganie przestępstwa niealimentacji następuje bowiem na wniosek wielu osób, tj. pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego (art. 209 § 2 k.k.). Tym samym prokuratorską decyzję o odmowie lub umorzeniu śledztwa może zaskarżyć zarówno pokrzywdzony, jak i organ pomocy społecznej lub organ podejmujący działania wobec dłużnika alimentacyjnego (tj. instytucja państwowa lub samorządowa, m.in. wójt, burmistrz lub prezydent miasta). 

Jednak komornicy wskazują, że w praktyce pokrzywdzeni, którzy otrzymują świadczenie nie od zobowiązanego, lecz funduszu alimentacyjnego, nie zawsze mają motywację do skarżenia decyzji prokuratury. Także samorządy (MOPS i GOPS), które wypłacają świadczenia z funduszu, nie robią tego z własnych środków, lecz są tylko przekaźnikiem pieniędzy pochodzących z budżetu państwa.