Uchwała NSA w sprawie wykreślenia z rejestru VAT na korzyść fiskusa

Wykreślenie z rejestru czynnych podatników VAT w związku z blokadą kont nie wymaga decyzji ani zawiadomienia.

Publikacja: 24.10.2023 07:00

Uchwała NSA w sprawie wykreślenia z rejestru VAT na korzyść fiskusa

Foto: Adobe Stock

W poniedziałek siedmioosobowy skład Naczelnego Sądu Administracyjnego wydał bardzo ważną uchwałę dla podatników VAT. Uznał, że wykreślenie z rejestru czynnych podatników VAT w związku z zastosowaniem tzw. blokady STIR następuje przez zwykłą czynność materialno-techniczną. To nie najlepsza wiadomość dla przedsiębiorców.

Choć broń atomowa…

Uchwała zapadła na tle konkretnej sprawy. Chodziło o spółkę, którą fiskus wykreślił z rejestru podatników VAT. A było to pokłosiem podejrzenia, że może wykorzystywać działalność banków do wyłudzeń skarbowych i zastosowania blokad rachunków bankowych, czyli tzw. STIR.

Czytaj więcej

Usunięcie z rejestru VAT trafi na uchwałę

Spółka zaskarżyła wykreślenie, a Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał je za bezskuteczne. Co prawda, zgodził się z fiskusem, że wykreślenie to czynność materialno-techniczna, która nie wymaga decyzji. Niemniej stwierdził, że podatnik powinien być o tym fakcie zawiadomiony.

To salomonowe rozstrzygnięcie nie spodobało się ani fiskusowi, ani spółce. Pierwszy przekonywał, że wykreślenie z rejestru w związku z zastosowaniem STIR to czysta formalność, o której nie trzeba zawiadamiać podatnika. Firma zaś upierała się, że konieczna jest decyzja.

NSA, który miał zająć się sprawą, uznał, że nie jest ona taka oczywista. Okazało się bowiem, że w orzecznictwie funkcjonują trzy skrajne podejścia. Najkorzystniejsze jest dla podatników, które do wykreślenia z rejestru VAT po blokadzie konta wymaga decyzji. Pośrednie – jak w sprawie – że to czynność materialno-techniczna, ale z zawiadomieniem podatnika. I korzystne dla fiskusa, zgodnie z którym wykreślenie z rejestru to zwykła czynność materialno-techniczna. NSA doszedł do przekonania, że takie rozbieżności wymagają podjęcia uchwały przez poszerzony skład. A konkretnie rozstrzygnięcia, czy wykreślenie podatnika z rejestru podatników czynnych w trybie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT może nastąpić poprzez dokonanie czynności materialno-technicznej, czy też wymaga decyzji podatkowej.

… to prosta w obsłudze

W poniedziałek szala zwycięstwa w tym ważnym sporze przechyliła się na stronę fiskusa. Siedmiu sędziów NSA zgodziło się z nim, że wykreślenie podatnika z rejestru czynnych podatników na podstawie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT następuje poprzez dokonanie czynności materialno-technicznej.

NSA odwołał się przede wszystkim do art. 207 ordynacji podatkowej, który określa, kiedy fiskus orzeka w sprawie decyzją podatkową. Tymczasem w ocenie sądu w przypadku spornego wykreślenia z rejestru podatników VAT nie mamy do czynienia ze sprawą podatkową w rozumieniu tej regulacji. Ponadto, jak podkreślił sędzia NSA Janusz Zubrzycki, art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT nie legitymuje fiskusa do wydania decyzji w przypadku wykreślenia.

Sąd tłumaczy, że akceptacja takiej formy rozstrzygnięcia prowadziłaby do konieczności stosowania wszystkich reguł postępowania podatkowego, m.in. w zakresie doręczeń, czynnego udziału czy wniosków dowodowych. Dlatego wykreślenie nie powinno mieć formy decyzji, tyko czynności materialno-technicznej.

NSA zauważył, że choć wykreślenie pośrednio godzi w interesy podatnika, to podlega zaskarżeniu i kontroli sądu. To obliguje fiskusa do przedstawienia dowodów pozwalających stwierdzić zaistnienie przesłanek wykreślenia podatnika z rejestru VAT z urzędu. Ma zatem uzyskać materiał dowodowy, na podstawie którego wydano postanowienie dotyczące blokady rachunku, i przedstawić go sądowi. NSA wskazał też na możliwości obrony i zaskarżenia przez podatnika samej instytucji blokady kont.

Sygnatura akt: I FPS 3/23

Opinia dla „Rzeczpospolitej”

Krzysztof J. Musiał doradca podatkowy, partner w kancelarii Musiał i Partnerzy

Uchwała NSA o tym, że wykreślenie z rejestru czynnych podatników VAT następuje w wyniku czynności materialno-technicznej, jest bardzo ważna. Niemniej, zagadnienie to jest bardziej skomplikowane, niż się wydaje. Wpisując się na tzw. listę czynnych podatników VAT, otrzymujemy decyzję o wpisie lub o odmowie. Jest to więc wynikiem jakiegoś postępowania, w którym podatnik uczestniczył i może zaskarżyć jego wynik, np. decyzję o odmowie wpisu. Ma zatem skuteczny – przynajmniej w teorii – środek zaskarżenia. Tymczasem w ocenie NSA odebranie statusu czynnego podatnika VAT może odbyć się bez jego woli i wiedzy, nawet gdy będzie to wynikiem zwykłego błędu urzędnika, co się zdarza. Powoduje to, że mamy do czynienia z procesem, który rozstrzyga o prawach podatnika, ale bez możliwości zastosowania skutecznego realnie, a nie teoretycznie środka zaskarżenia. A to może prowadzić do wniosku, iż w Polsce mamy do czynienia z naruszeniem art. 47 Karty praw podstawowych UE oraz art. 13 Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

W poniedziałek siedmioosobowy skład Naczelnego Sądu Administracyjnego wydał bardzo ważną uchwałę dla podatników VAT. Uznał, że wykreślenie z rejestru czynnych podatników VAT w związku z zastosowaniem tzw. blokady STIR następuje przez zwykłą czynność materialno-techniczną. To nie najlepsza wiadomość dla przedsiębiorców.

Choć broń atomowa…

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Praca, Emerytury i renty
Babciowe przyjęte przez Sejm. Komu przysługuje?
Sądy i trybunały
Sędzia WSA ujawnia, jaki tak naprawdę dostęp do tajnych danych miał Szmydt
Orzecznictwo
Kolejny ważny wyrok Sądu Najwyższego wydany już po uchwale frankowej
ABC Firmy
Pożar na Marywilskiej. Ci najemcy są w "najlepszej" sytuacji
Prawo pracy
Od piątku zmiana przepisów. Pracujesz na komputerze? Oto, co powinieneś dostać