Koszty uzyskania przychodu: fiskus nie może kwestionować racjonalności wydatków

Dobrze rokująca inwestycja na skutek zmian w otoczeniu gospodarczym może się okazać mniej rentowna, niż zakładano. Ponoszone wtedy koszty nie mają już na celu osiągnięcia przychodów, ale zabezpieczenie ich źródeł.

Publikacja: 23.03.2016 01:00

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych koszt uzyskania przychodu musi być poniesiony w celu osiągnięcia lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.

Jak wskazała Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 26 lutego 2014 r. (IPPB3/423-994/13-2/GJ), zachowanie źródła przychodów to dążenie do tego, „aby przychody z danego źródła przychodów w dalszym ciągu występowały w nienaruszonym stanie oraz aby takie źródło w ogóle dalej istniało". A zabezpieczenie to „ochronienie istniejącego źródła przychodów w taki sposób, aby to źródło funkcjonowało w bezpieczny sposób". Jednak przywołane przepisy nie odwołują się do innych aspektów, które należy brać pod uwagę przy ocenie charakteru wydatku.

Związek z przychodami...

Przyjmuje się, że zasada samoopodatkowania stosowana w ustawie o CIT polega na tym, że to podatnik kwalifikuje koszty i gromadzi dowody potwierdzające ich poniesienie oraz związek z osiąganym przychodem z prowadzonej działalności. Jak wskazał WSA w Lublinie w wyroku z 29 października 2004 r. (I SA/Lu 234/04): „Istnienie takich dowodów i okazanie ich organowi podatkowemu w toku postępowania podatkowego, w którym dokonywana jest weryfikacja określonego w zeznaniu podatku, wyklucza eliminację danego wydatku z kosztów podatkowych z powodu jego nieracjonalności z ekonomicznego punktu widzenia".

...może nie wystarczyć

Jednak w praktyce w wydawanych interpretacjach organy podatkowe wskazują, że poniesienie kosztu musi być jeszcze racjonalne. Przykładowo, zdaniem Izby Skarbowej w Warszawie (interpretacja z 12 kwietnia 2012 r., IPPB3/423-35/12-2/GJ), „przy kwalifikowaniu kosztów uzyskania przychodów określony wydatek wymaga nie tylko oceny pod kątem, czy jego poniesienie miało związek z konkretnym przychodem, ale także z punktu widzenia racjonalności określonego działania".

Subiektywna ocena

Zgodnie z przepisami ordynacji podatkowej (art. 120 i 122) organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa podatkowego, a w toku postępowania podatkowego zobowiązane są podejmować wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym.

Przepisy ordynacji podatkowej nie skutkują jednak uprawnieniem do kwestionowania przez organy podatkowe wysokości kosztów ze względu na uznanie działania podatnika za nieracjonalne. Prawo takie nie wynika także bezpośrednio z art. 15 ustawy o CIT. Przeciwnie, WSA w Warszawie w wyroku z 23 lipca 2004 r. (III 949/03) wyraźnie wskazał, że „art. 15 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie daje podstawy do oceny racjonalności wydatków". Podobnie wypowiedział się WSA w Olsztynie w wyroku z 21 sierpnia 2008 r. (I SA/Ol 273/08).

Zdaniem autorki

Natasza Ostrowska, doradca podatkowy, menedżer w ABC Tax

O celowości działań decyduje podatnik

Zmiany na rynku mogą kreować pozorny brak gospodarności, na który przedsiębiorcy nie mają jednak wpływu. Otoczenie gospodarcze i sytuacja przedsiębiorców podlegają ciągłym zmianom. Świetnie rokująca inwestycja może w ostatecznym rozrachunku przynieść inwestorowi stratę. Poniesienie dodatkowych kosztów ma w takiej sytuacji na celu zabezpieczenie przed dalszą utratą przychodów (np. rozwiązanie nierentownej umowy najmu i zapłata kary umownej). Takich sytuacji podatnik zazwyczaj nie jest w stanie przewidzieć, a organ podatkowy nie powinien traktować tego typu sytuacji jako przejawu braku gospodarności podatnika. Orzecznictwo sądów administracyjnych wspiera podejście, zgodnie z którym o celowości ponoszenia wydatków związanych z działalnością gospodarczą decyduje podmiot prowadzący tę działalność gospodarczą, a nie organ podatkowy. Taki wniosek płynie m.in. z wyroków WSA w Warszawie z 23 lipca 2004 r. (II SA 949/03) oraz z 2 czerwca 2011 r. (III SA/Wa 2593/10).

W razie sporu z organem podatkowym warto się odwołać do argumentów NSA przedstawionych w wyroku z 17 stycznia 2012 roku (II FSK 1365/10), że „(...) gospodarczo uzasadnione i racjonalne decyzje gospodarcze, podejmowane pierwotnie w określonych warunkach, mające oczywisty związek z przychodami, w związku z negatywną zmianą okoliczności mogą wywołać lub wywołują konieczność podejmowania przez podatnika działań zmierzających już nie do osiągnięcia przychodów, ale do zachowania lub zabezpieczenia źródeł przychodów".

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych koszt uzyskania przychodu musi być poniesiony w celu osiągnięcia lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.

Jak wskazała Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 26 lutego 2014 r. (IPPB3/423-994/13-2/GJ), zachowanie źródła przychodów to dążenie do tego, „aby przychody z danego źródła przychodów w dalszym ciągu występowały w nienaruszonym stanie oraz aby takie źródło w ogóle dalej istniało". A zabezpieczenie to „ochronienie istniejącego źródła przychodów w taki sposób, aby to źródło funkcjonowało w bezpieczny sposób". Jednak przywołane przepisy nie odwołują się do innych aspektów, które należy brać pod uwagę przy ocenie charakteru wydatku.

Pozostało 80% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Podatki
Nierealna darowizna nie uwolni od drakońskiego podatku. Jest wyrok NSA
Samorząd
Lekcje religii po nowemu. Projekt MEiN pozwoli zaoszczędzić na katechetach
Dane osobowe
Wyciek danych klientów znanej platformy. Jest doniesienie do prokuratury
Cudzoziemcy
Rząd wprowadza nowe obowiązki dla uchodźców z Ukrainy
Sądy i trybunały
Prokurator krajowy zdecydował: będzie śledztwo ws. sędziego Nawackiego