Szpital płaci odszkodowanie za błąd medyczny, ale go nie rozliczy w podatku

Kwoty wypłacone pacjentowi, który wygrał proces o błąd medyczny, nie są kosztem w CIT.

Publikacja: 06.11.2022 20:07

Szpital płaci odszkodowanie za błąd medyczny, ale go nie rozliczy w podatku

Foto: Fotorzepa, Marian Zubrzycki

Działalność gospodarcza nierozerwalnie wiąże się ryzykiem, a państwo nie godzi się na przerzucanie go na budżet. Na ryzyko popełnienia błędu narażone są także placówki medyczne, ale i one nie zyskają na tym podatkowo. W piątek Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że kwoty wypłacone przez szpital za błąd medyczny nie mogą być rozliczone przez niego w koszty podatkowe.

Czytaj więcej

Szpital wygrał wbrew dowodom. Pierwsza skarga nadzwyczajna rzecznika pacjentów

Błąd lekarzy

Sprawa dotyczyła szpitala klinicznego z Poznania. We wniosku o interpretację placówka wskazała, że działa w formie samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, na podstawie statutu. Jej organem założycielskim jest uniwersytet.

A wątpliwości podatkowe miały związek z błędem medycznym popełnionym w związku z leczeniem. Szpital wyjaśnił, że przegrał proces z pacjentem. I choć miał obowiązkowe ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej, to zasądzone wyrokiem kwoty przekroczyły limit sumy gwarancyjnej z polisy. Różnicę placówka musiała wypłacić z własnej kieszeni. Dlatego zapytała, czy może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatkowaną z własnych środków na podstawie prawomocnego wyroku sądowego kwotę odszkodowania, zadośćuczynienia, skapitalizowanej i comiesięcznej renty – wszystko z odsetkami oraz kosztami procesu.

Fiskus kategorycznie zaprzeczył. Zauważył, że podstawą ustalania wypłaconych przez szpital kwot są przepisy kodeksu cywilnego, które mają charakter odszkodowawczy i wynikają z wadliwie wykonanej usługi medycznej. Do należności wypłaconych przez placówkę w związku z błędem medycznym zastosowanie ma wyłączenie z kosztów z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. To samo dotyczy odsetek oraz kosztów procesu. Fiskus nie dopatrzył się też, żeby popełnienie błędu medycznego i wynikające z tego skutki finansowe miały na celu uzyskanie przychodu lub zachowanie czy zabezpieczenie jego źródła. Ponadto w ocenie urzędników opisane wydatki nie zostały poniesione na cele statutowe, tj. ochrony zdrowia.

Szpital zaskarżył interpretację i w pierwszej instancji wygrał. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zauważył, że zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT wyłączone z kosztów są kary umowne i odszkodowania m.in. z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług. Tymczasem szpital prowadzi specyficzną działalność, uregulowaną ustawą o działalności leczniczej oraz ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Dlatego zdaniem WSA nie można uznać, że ma ona charakter usługowy. Szpital nie wykonuje robót, nie dostarcza towarów, nie prowadzi działalności usługowej. Ponadto odszkodowanie za szkodę na zdrowiu wynika wprost z przepisów i jest wydatkiem związanym z ryzykiem leczenia pacjentów, a samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej nie są przedsiębiorcami.

Tak WSA doszedł do przekonania, że wszystkie wydatki poniesione przez szpital w związku z przegranym procesem o błąd medyczny są poniesione w uzasadnionym celu, tj. zachowania źródła przychodów.

Tego stanowiska nie udało się jednak obronić przed NSA, gdzie szala zwycięstwa przechyliła się na stronę fiskusa. Sąd nie miał najmniejszych wątpliwości, że oceniając charakter spornych wydatków, w ogóle nie można wykazać związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy nimi a uzyskanym przez szpital przychodem czy też zachowaniem lub zabezpieczeniem jego źródła.

Czytaj więcej

"Polisy nie wystarczają. Odszkodowania płaci szpital lub lekarz z własnego majątku"

Zupełny brak związku

Jak bowiem tłumaczyła sędzia NSA Małgorzata Wolf-Kalamala, uiszczenie należności orzeczonych na rzecz pacjentów jest wynikiem nieprawidłowego wykonywania przez szpital obowiązków skutkujących odpowiedzialnością deliktową. A to oznacza, że zapłata nie może się racjonalnie przyczynić do wzrostu przychodów. Przy czym w ocenie NSA nawet gdyby sporne wydatki przeszły test z ogólnej definicji kosztów, to i tak dotyczyłoby ich wyłączenie jako usługi wykonanej wadliwie. Wyrok jest prawomocny.

Sygnatura akt: II FSK 604/20.

Opinia dla „Rzeczpospolitej”
Robert Krasnodębski, radca prawny, doradca podatkowy, partner w kancelarii Rymarz Zdort

W toku prowadzenia działalności gospodarczej czy statutowej podatnik może być zmuszony do niezaplanowanego wydatku, wynikającego ze zdarzeń, za które ponosi odpowiedzialność na zasadzie winy kontraktowej czy deliktowej, albo od niego niezależnych, spowodowanych okolicznościami zewnętrznymi, np. pandemią. Zasadniczo tylko te drugie ustawodawca pozwala uwzględnić jako koszty. Uznaje bowiem, że ciężar ekonomiczny wydatków zawinionych powinien ponieść wyłącznie ten, kto się do nich przyczynił. Zasada ta wydaje się słuszna. I skoro fiskus odmawia prawa do rozliczenia w koszty odszkodowań przedsiębiorcom, to trudno się dziwić, że ta sama zasada dotyczy szpitali. Odrębną kwestią jest natomiast precyzja zapisów ustawowych. Niestety, ze względu na różnorodność życia gospodarczego i społecznego wszelkie niejasności czy brak jednoznaczności będą wywoływać spory podatkowe.

Zawody prawnicze
Korneluk uchyla polecenie Święczkowskiego ws. owoców zatrutego drzewa
Zdrowie
Mec. Daniłowicz: Zły stan zdrowia myśliwych nie jest przyczyną wypadków na polowaniach
Nieruchomości
Odszkodowanie dla Agnes Trawny za ziemię na Mazurach. Będzie apelacja
Sądy i trybunały
Wymiana prezesów sądów na Śląsku i w Zagłębiu. Nie wszędzie Bodnar dostał zgodę
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego