Czytaj także: Odsetki od zadośćuczynienia a zwolnienie z PIT - wyrok NSA
Komentarz eksperta
Patrycja Łukasiewicz, konsultant w dziale prawnopodatkowym PwC
Regulacje prawne dotyczące odsetek za zwłokę są zawarte w art. 481 § 1 i 2 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności Odsetki są więc swoistą karą za zwłokę. Mają charakter uboczny, dlatego nie można utożsamiać ich ze świadczeniem głównym. Odsetki są oczywiście związane z kwotą długu głównego, jednak źródło ich powstania różni się zasadniczo od źródła powstania długu głównego.
Roszczenie odsetkowe nie jest częścią składową roszczenia głównego, gdyż opiera się na odrębnym stanie faktycznym oraz odrębnej podstawie materialnoprawnej. Roszczenie o odsetki za opóźnienie (art. 481 k.c.) jest więc roszczeniem innym niż roszczenie deliktowe. Odsetki za opóźnienie są skonstruowane przez ustawodawcę niezależnie od faktu poniesienia szkody przez wierzyciela. Są w pewnym sensie elementem waloryzacji, ale spełniają również rolę kompensacji tego, że wierzyciel nie mógł z pieniędzy skorzystać wcześniej. Mając zatem na uwadze charakter odsetek, które pozostają w pewnym związku z należnością główną, ale zaspokajają odrębne roszczenie, którego podstawową przesłanką nie jest szkoda, trudno przyjąć, że odsetki są odszkodowaniem (zadośćuczynieniem) sensu stricte i jako takie objęte są zwolnieniem z PIT przewidzianym dla odszkodowań. Okoliczność, że odsetki mogą stanowić swoistą rekompensatę wynikającą z okresu, jaki upłynął pomiędzy zaistnieniem zdarzeń skutkujących wypłatą zadośćuczynienia czy odszkodowania a skonkretyzowaniem obowiązku naprawienia szkody, czy też krzywdy w wyroku sądu powszechnego, nie jest wystarczająca do przyjęcia, że wolą ustawodawcy było zwolnienie odsetek z opodatkowania.
Takie stanowisko potwierdza orzecznictwo sądów, m.in. Naczelnego Sądu Administracyjnego, który w wyroku z 24 stycznia 2008 r. (II FSK 1629/06) stwierdził, że: „(...) Odsetki należne w razie uchybienia przez dłużnika terminowi świadczenia pieniężnego (art. 481 § 1 k.c.) należy traktować jako wynagrodzenie za przedłużone i pozbawione podstaw prawnych korzystanie z cudzego kapitału. Inaczej rzecz ujmując, jest to odszkodowanie za pozbawienie wierzyciela możliwości dysponowania kapitałem, a tym samym pozbawienie go spodziewanych z tego tytułu korzyści (np. przez korzystną lokatę) (...)". W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniono z kolei, że głównym motywem legislacyjnym uregulowania takiego, jak w art. 481 § 1 k.c., jest uznanie, że wierzyciel ponosi przez opóźnienie co najmniej szkodę w postaci odsetek, na jakie mógłby ulokować otrzymaną w terminie sumę. Odsetki są zatem kompensatą tego, że wierzyciel nie mógł z pieniędzy skorzystać wcześniej. Prowadzi to do konkluzji, że odsetki otrzymane na podstawie wyroku z tytułu opóźnienia dłużnika ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, stanowią odszkodowanie dotyczące korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono i jako takie nie są wolne od podatku dochodowego (art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. b ustawy o PIT).
Stanowisko przyjęte przez organ podatkowy w komentowanej interpretacji jest więc prawidłowe. Należy przy tym pamiętać, że od przychodów z innych źródeł podmiot, który je wypłacił, nie pobiera zaliczki na podatek dochodowy. Oznacza to, że podatnik sam musi wykazać te przychody w zeznaniu rocznym i je opodatkować.
