9 listopada 2017 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego działalności innowacyjnej, która zmienia przepisy o PIT i o CIT dotyczące ulgi B+R. Ulga na działalność badawczo-rozwojową to w polskiej rzeczywistości dość nowa forma wsparcia, która zyskuje na popularności. Co więcej, ustawodawca postanowił wprowadzić kolejne korzystne dla podatników zmiany w zasadach rozliczania ulgi, które zaczną obowiązywać już od 1 stycznia. Zmiany rozszerzają zakres stosowania ulgi i doprecyzowują funkcjonujące w obrocie prawnym przepisy.
Pomimo tendencji wzrostowej, innowacyjność biznesu w Polsce, w porównaniu z innymi krajami UE, jest na bardzo niskim poziomie, a ulga na działalność badawczo-rozwojową, będąca znaczącym wsparciem, ma wpłynąć na jej rozwój. Mimo dużej chęci skorzystania z odliczeń, podatnicy napotykają wiele problemów dotyczących zarówno zaliczania wydatków związanych ze swoją działalnością do kosztów kwalifikowanych dla celów ulgi B+R, jak i sposobu odliczania kosztów poniesionych na badania i rozwój.
Polski ustawodawca zdecydował się na wsparcie innowacyjnych działań przedsiębiorców, wprowadzając ulgę na działalność badawczo-rozwojową w 2016 r. (dalej: ulga B+R), która następnie została zmodyfikowana w 2017 roku, zwiększając korzyści podatkowe płynące z prowadzenia nowatorskiej działalności mającej na celu rozwój oferowanych produktów i usług.
Nowe rozwiązania
Nadchodzące zmiany w ustawach o PIT i o CIT mają na celu wprowadzenie i modyfikację instrumentów podatkowych, które będą znacząco wspierały prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej i w obydwu tych ustawach zaproponowano zbieżne rozwiązania.
Zmiany w zakresie ulgi B+R, które wejdą w życie 1 stycznia, zakładają w szczególności:
- zwiększenie wysokości odliczenia z tytułu ulgi B+R,
- rozszerzenie katalogu kosztów kwalifikowanych,
Trzy dostępy do treści rp.pl w ramach jednej prenumeraty
- wprowadzenie ulgi B+R dla podmiotów, którym nadano status centrum badawczo-rozwojowego na podstawie ustawy z 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (tekst jedn. DzU z 2015 r. poz. 1710 ze zm.),
- nadanie nowego brzmienia niektórym przepisom ustawy w celu ich doprecyzowania.
Istota działalności B+R
Działalność badawczo-rozwojowa ma charakter twórczy i obejmuje badania naukowe lub prace rozwojowe. Podejmowana jest w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań (art. 5a ust. 38 ustawy o PIT i art. 4a ust. 26 ustawy o CIT).
Na czym dokładnie polega ulga B+R
Schemat ulgi B+R sprowadza się do tego, że koszty związane z działalnością badawczo-rozwojową (dalej: koszty kwalifikowane) dwukrotnie wpływają na wysokość podstawy obliczenia podatku dochodowego, poprzez:
1) ujęcie kosztów kwalifikowanych w kosztach uzyskania przychodów na zasadach ogólnych (w 100 proc.);
2) odliczenie od podstawy opodatkowania kosztów kwalifikowanych w ramach ulgi B+R, w wysokości nieprzekraczającej 50 proc. (w 2017 r.) wydatków, ujętych już wcześniej w kosztach podatkowych.
Trzeba spełnić warunki
Zgodnie z art. 26e – 26g ustawy o PIT i art. 18d – 18e ustawy o CIT przedsiębiorca, który chce skorzystać z ulgi B+R w 2017 r., może to zrobić, jeżeli:
- prowadzi działalność B+R;
- poniósł wydatki na działalność B+R;
- koszty poniesione na działalność B+R mieszczą się w katalogu kosztów kwalifikowanych ujętych w art. 26e ust. 2 i 3 ustawy o PIT oraz art. 18d ust. 2 i 3 ustawy o CIT;
- koszty na działalność B+R stanowią dla podatnika koszt uzyskania przychodu w rozumieniu ustaw o PIT i o CIT;
- wydatki kwalifikowane są wyodrębnione w ewidencji rachunkowej;
- kwota odliczonych kosztów kwalifikowanych nie przekroczyła limitów określonych w ustawie (30 proc. – 50 proc.);
- koszty kwalifikowane zostały wykazane w załączniku CIT/BR do zeznania CIT-8, CIT-8A lub CIT-8B (w PIT będzie to załącznik PIT/BRdo zeznań PIT-36 lub PIT-36L) za rok, w którym te koszty poniesiono.
Trzeba jednak pamiętać, że ustawodawca przewidział pewne wyłączenia. Prawo do odliczenia kosztów kwalifikowanych nie przysługuje podatnikowi, jeżeli:
- koszty kwalifikowane zostały mu zwrócone w jakiejkolwiek formie (np. dotacji);
- prowadzi działalność na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na podstawie zezwolenia.
Koszty kwalifikowane, czyli co dokładnie
Zamknięty katalog kosztów kwalifikowanych, które podlegają odliczeniu od podstawy opodatkowania został zawarty w art. 26e ust. 2 i 3 ustawy o PIT oraz art. 18d ust. 2 i 3 ustawy o CIT i wskazuje na:
1) przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, za które uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń oraz składki na ubezpieczenia społeczne, w części finansowanej przez płatnika składek, jeżeli te należności i składki dotyczą pracowników zatrudnionych w celu realizacji działalności badawczo-rozwojowej;
2) nabycie materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową;
3) ekspertyzy, opinie, usługi doradcze i usługi równorzędne, a także nabycie wyników badań naukowych, świadczonych lub wykonywanych na podstawie umowy przez jednostkę naukową w rozumieniu ustawy o zasadach finansowania nauki, na potrzeby prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej;
4) odpłatne korzystanie z aparatury naukowo-badawczej wykorzystywanej wyłącznie w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, jeżeli to korzystanie nie wynika z umowy zawartej z podmiotem powiązanym z podatnikiem w rozumieniu art. 11 ust. 1 i 4 CIT;
5) koszty uzyskania i utrzymania patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, poniesione przez podatnika będącego mikroprzedsiębiorcą, małym lub średnim przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, na:
a) przygotowanie dokumentacji zgłoszeniowej i dokonanie zgłoszenia do Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej lub odpowiedniego zagranicznego organu, łącznie z kosztami wymaganych tłumaczeń na język obcy,
b) prowadzenie postępowania przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej lub odpowiedni zagraniczny organ, poniesione od momentu zgłoszenia do tych organów, w szczególności opłaty urzędowe i koszty zastępstwa prawnego i procesowego,
c) odparcie zarzutów niespełnienia warunków wymaganych do uzyskania patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy lub prawa z rejestracji wzoru przemysłowego zarówno w postępowaniu zgłoszeniowym, jak i po jego zakończeniu, w szczególności koszty zastępstwa prawnego i procesowego, zarówno w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej, jak i w odpowiednim zagranicznym organie,
d) opłaty okresowe, opłaty za odnowienie, tłumaczenia oraz dokonywanie innych czynności koniecznych dla nadania lub utrzymania ważności patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy oraz prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, w szczególności koszty walidacji patentu europejskiego.
6) odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wykorzystywanych w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, z wyłączeniem samochodów osobowych oraz budowli, budynków i lokali będących odrębną własnością.
Zasady korzystania z odliczenia
Podatnicy prowadzący działalność badawczo-rozwojową i ponoszący związane z nią koszty, które można uznać za koszty kwalifikowane dla celów ulgi B+R, aby dokonać odliczenia muszą przeprowadzić kilka czynności
Krok 1
Ustalenie wysokości podlegających odliczeniu kosztów kwalifikowanych na podstawie prowadzonej ewidencji
Podatnicy prowadzący działalność badawczo-rozwojową, którzy zamierzają skorzystać z ulgi B+R, są zobowiązani do wyodrębniania kosztów działalności badawczo-rozwojowej w prowadzonej ewidencji rachunkowej.
Ważne jest, aby w takiej dokumentacji jednoznacznie wykazywać, które koszty i w jakiej wysokości zostały poniesione na cele działalności badawczo-rozwojowej, np. z wykorzystaniem odrębnych kont, wyłącznie dla kosztów kwalifikowanych. Ustawodawca daje podatnikom możliwość wyboru sposobu wyodrębniania wydatków poniesionych w związku z działalnością B+R. Możliwe jest również prowadzenie dodatkowej dokumentacji wewnętrznej określającej rodzaj i zakres prac, liczbę pracowników wykonujących prace badawczo-rozwojowe, itp. Jest to konieczne dla dokonania rozliczeń i uniknięcia możliwości zakwestionowania przez organy podatkowe kosztów poniesionych, ale niestarannie zaewidencjonowanych.
Krok 2
Ustalenie wysokości przysługującego limitu odliczenia kosztów kwalifikowanych
Przepisy podatkowe uzależniają limity odliczenia kosztów kwalifikowanych od wielkości podatnika prowadzącego działalność badawczo-rozwojową. W przepisach został zdefiniowany podział na podatników określanych jako mikro-, mali lub średni przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz pozostałych podatników.
Gdy podatnikiem dokonującym odliczenia jest mikro-, mały lub średni przedsiębiorca, kwota kosztów kwalifikowanych nie może przekroczyć 50 proc. kosztów pracowniczych i składek na ubezpieczenia społeczne, kosztów poniesionych na zakup materiałów i surowców, ekspertyz, opinii, kosztów odpłatnego korzystania z aparatury naukowo-badawczej, kosztów patentowych oraz odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
W przypadku pozostałych podatników kwota kosztów kwalifikowanych nie może przekroczyć 50 proc. kosztów pracowniczych i składek na ubezpieczenia społeczne oraz 30 proc. kosztów poniesionych na nabycie materiałów i surowców, ekspertyz, opinii, itp., korzystanie z aparatury naukowo-badawczej, a także odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Krok 3
Ustalenie kwoty przysługującej ulgi B+R
Ustalenie kwoty przysługującej ulgi B+R polega na pomnożeniu podlegających odliczeniu kosztów kwalifikowanych przez procentową wysokość limitu odliczenia kosztów kwalifikowanych, ustalonego zgodnie ze wskazanymi zasadami.
Krok 4
Odliczenie kosztów kwalifikowanych w zeznaniu podatkowym
Koszty kwalifikowane odlicza się w zeznaniu za rok podatkowy, w którym poniesiono te koszty.
Jeżeli podatnik poniósł za rok podatkowy stratę albo wielkość dochodu podatnika jest niższa od kwoty przysługujących mu odliczeń, to odliczenia (w całej kwocie lub w pozostałej części) dokonuje się w zeznaniach za kolejno następujące po sobie sześć lat podatkowych następujących bezpośrednio po roku, w którym podatnik skorzystał lub miał prawo skorzystać z odliczenia.
Razem z rocznym zeznaniem podatkowym trzeba złożyć załącznik PIT-BR lub CIT-BR, w którym należy wskazać wysokość poniesionych kosztów kwalifikowanych wg rodzaju.
Co się zmieni w przyszłym roku
Polski ustawodawca konsekwentnie realizuje politykę wsparcia rozwoju biznesu B+R przez likwidowanie lub ograniczenie barier w prowadzeniu działalności innowacyjnej oraz podniesienie atrakcyjności podatkowych instrumentów wsparcia działalności badawczo-rozwojowej w Polsce. Zmiany są odpowiedzią na postulaty zgłaszane przez partnerów społecznych w trakcie przeprowadzonych konsultacji.
Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizacyjnej, zmiany mają charakter rozszerzający i doprecyzowujący, co oznacza, że przepisy obowiązujące do 31 grudnia 2017 r. należy interpretować w odniesieniu do wprowadzanych od 1 stycznia zmian. Ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego działalności innowacyjnej zostanie podpisane przez prezydenta 24 listopada 2017 r.
Zmiany w zasadach korzystania z ulgi B+R - zobacz tabelę pdf
Autor jest konsultantem podatkowym w Dziale Doradztwa Podatkowego BDO
podstawa prawna: art. 18d – 18e ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 1888 ze zm.)
podstawa prawna: art. 26e – 26g ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 2032 ze zm.)
podstawa prawna: art. 1 i 2 ustawy z 9 listopada 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego działalności innowacyjnej (w chwili oddawania do druku tego numeru tygodnika „Podatki" ustawa czekała na publikację w Dzienniku Ustaw)
