Uprawnienia dla obywateli Ukrainy

A) Ochrona tymczasowa

Decyzją wykonawczą Rady Unii Europejskiej 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. wprowadzona została ochrona tymczasowa dla osób uciekających przed wojną w Ukrainie.

Ochrona tymczasowa przysługuje osobom, które opuściły Ukrainę 24 lutego 2022 r. lub później (brak wymogu wjazdu do Polski bezpośredniego z Ukrainy) i są:

1) obywatelem Ukrainy, który mieszkał w Ukrainie przed 24 lutego 2022 r.;

2) obywatelem innego państwa, który przed 24 lutego 2022 r. korzystał z ochrony międzynarodowej lub równoważnej ochrony krajowej w Ukrainie;

3) obywatelem innego państwa, który przed 24 lutego 2022 r. przebywał w Ukrainie na podstawie zezwolenia na pobyt stały i nie może powrócić do państwa swojego pochodzenia ze względu na grożące niebezpieczeństwo;

4) członkiem rodziny, którejkolwiek z wyżej wymienionych kategorii osób.

WAŻNE. Ochrona tymczasowa gwarantuje uciekającym legalny pobyt przez 1 rok. Jeśli ustaną przeszkody do bezpiecznego powrotu do kraju pochodzenia może zostać przedłużona na kolejne 6 miesięcy, jednak nie więcej niż 2 razy (w sumie ochrona może być przedłużona o jeszcze 1 rok).

Aby skorzystać z ochrony tymczasowej w Polsce, należy:

a) wystąpić do Szefa ds. Cudzoziemców o wydanie zaświadczenia (za złożenie wniosku nie pobiera się opłat).

b) złożyć odciski palców;

c) poddać się fotografowaniu w placówce Straży Granicznej właściwej dla m.st. Warszawy.

Osoby korzystające z ochrony tymczasowej:

a) jeśli nie posiadają dokumentu podróży, przyznaje się im polski tymczasowy dokument podróży;

b) mogą podejmować pracę w Polsce bez zezwolenia;

c) mogą prowadzić działalność gospodarczą;

d) mają prawo do świadczeń z pomocy społecznej;

e) mają prawo do połączenia się z rodziną. W takim wypadku Szef Urzędu ds. Cudzoziemców wydaje decyzję i kartę pobytu członkowi rodziny;

f) mają prawo do zakwaterowania, wyżywienia oraz opieki medycznej.

Czytaj więcej

Cudzoziemcy

Права громадян України

B) Ochrona międzynarodowa

Kolejną formą ochrony w Polsce, o którą może zawnioskować obywatel Ukrainy jest ochrona międzynarodowa. Wyróżniamy dwa rodzaje ochrony międzynarodowej:

1) status uchodźcy – dla osób, które nie mogą lub nie chcą korzystać z ochrony państwa, z którego pochodzą, ze względu na uzasadnioną obawę przed prześladowaniem, np. na tle politycznym czy narodowościowym oraz

2) ochrona uzupełniająca – dla osób, których powrót do państwa pochodzenia naraża ich na rzeczywiste ryzyko poważnej krzywdy (np. egzekucja, kara śmierci, tortury).

Osoba, która chce złożyć wniosek do Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców o udzielnie ochrony międzynarodowej musi zgłosić się do właściwego organu Straży Granicznej. Jeżeli wniosek ma dotyczyć także innych osób (dzieci, małżonka), osoby te również muszą być obecne podczas składania wniosku.

Złożenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej jest możliwe:

1) w trakcie wjazdu do Polski podczas kontroli granicznej (należy wówczas poinformować funkcjonariusza Straży Granicznej o chęci wystąpienia z wnioskiem uchodźczym),

2) podczas pobytu w Polsce (należy zgłosić się do dowolnego oddziału lub placówki Straży Granicznej).

Wzór wniosku o ochronę międzynarodową: https://cudzoziemcy.gov.pl/wp-content/uploads/2017/03/Wniosek-o-udzielenie-ochrony-miedzynarodowej.pdf

Podczas składania wniosku należy okazać wszystkie posiadane dokumenty (w tym dokumenty tożsamości i podróży) oraz wszystkie posiadane dowody, które mogą potwierdzać sytuację danej osoby. Zasada ta dotyczy zarówno wnioskodawcy jak i wszystkich osób, których dotyczyć ma wniosek.

Złożeniu wniosku - procedura:

1) fotografowanie (obowiązkowe);

2) pobieranie odcisków palców (obowiązkowe dla osób powyżej 14 roku życia);

3) badania lekarskie i zabiegi sanitarne;

4) szczegółowe sprawdzenie osoby (tylko w przypadkach uzasadnionych względami bezpieczeństwa porządku);

5) indywidualna rozmowa.

Decyzja w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej powinna być wydana w ciągu 6 miesięcy, ale rzeczywisty czas oczekiwania na decyzję wynosi kilkanaście miesięcy. Ochrona przyznawana jest bezterminowo. Od negatywnej decyzji Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców służy odwołanie w terminie 14 dni do Rady ds. Uchodźców.

Osoby korzystające z ochrony międzynarodowej:

1) posiadają prawo do pobytu i pracy;

2) posiadają prawo do prowadzenia działalności gospodarczej;

3) posiadają prawo do szeregu nieodpłatnych świadczeń (np. opieki zdrowotnej, edukacji, pomocy społecznej, pomocy socjalnej).

WAŻNE. W okresie przed wydaniem decyzji, od momentu złożenia wniosku, obywatel Ukrainy nie może wyjechać z Polski. Nie może także podjąć pracy w ciągu pierwszych 6 miesięcy trwania procedury.

C) jednorazowe świadczenie pieniężne

Większość osób uciekających przed wojną do Polski to samotne kobiety z dziećmi, które mogą mieć problem z podjęciem pracy na pełen etat. Najważniejsze zasiłki dla uchodźców z Ukrainy obejmują świadczenia rodzinne zaspokajające ich podstawowe potrzeby finansowe. Będą one przyznawane Ukraińcom na takich samych zasadach co polskim obywatelom, przysługując jednak głównie uchodźcom, którzy wjechali legalnie do Polski od 24 lutego 2022 r.

WAŻNE. Aby skorzystać z zasiłków / świadczeń socjalnych wymagane jest posiadanie numeru PESEL.

Obywatelom Ukrainy przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie (pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty za mieszkanie).

Wniosek o przyznanie jednorazowego świadczenia składa się na piśmie w gminnym lub miejskim ośrodku pomocy społecznej właściwym ze względu na miejsce pobytu.

D) pieniężne i niepieniężne świadczenia z pomocy społecznej

Obywatele Ukrainy mogą liczyć na pomoc społeczną, która będzie im udzielana bez standardowego wywiadu środowiskowego. Obejmuje ona różne świadczenia:

a) pieniężne – mogą być to stałe, okresowe zasiłki na podstawowe potrzeby życiowe;

b) niepieniężne – np. w postaci zapewnienie tymczasowego mieszkania, żywności, odzieży.

Należy złożyć wniosek oraz oświadczenie o swojej sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej w gminnym lub miejskim ośrodku pomocy społecznej właściwym ze względu na miejsce pobytu.

E) dofinansowanie żłobkowe

Uchodźcy z Ukrainy mogą również ubiegać się o dofinansowanie żłobka dla dziecka, które 2022 roku wynosi maksymalnie 400 zł miesięcznie i można je uzyskać na pokrycie opłat w żłobku, klubie dziecięcym lub na rzecz opiekuna dziennego. Przysługuje ono wyłącznie dla rodziców dzieci do ukończenia 12 miesiąca życia.

Wniosek wraz z dokumentem potwierdzającym zapisanie dziecka do żłobka należy złożyć w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznym (ZUS).

F) świadczenie „Dobry Start"

„Dobry Start" to świadczenie wypłacane co roku dla rodziców dzieci w wieku szkolnym, które ma pomóc w przygotowaniu dziecka do szkoły (np. zakup podręczników i przyborów szkolnych).

Na wyprawkę szkolną dostaje się 300 zł na każde dziecko w wieku do 20 lat, jeśli uczęszcza do szkoły. Wniosek o „Dobry Start" można należy złożyć w ZUS.

G) Rodzinny Kapitał Opiekuńczy

Rodzinny Kapitał Opiekuńczy (RKO) przysługuje Ukraińcom, którzy mieszkają w Polsce ze swoimi dziećmi. Wysokość zasiłku może wynieść w sumie 12 000 zł na dziecko i mogą się o niego ubiegać rodzice każdego dziecka, które jest w wieku od 1 roku do 3 lat. Zasiłek ten może być wypłacany:

• po 500 zł miesięcznie przez 2 lata,

• po 1000 zł miesięcznie przez 1 rok.

Wniosek o Rodzinny Kapitał Opiekuńczy należy złożyć do ZUS w formie elektronicznej na formularzu RKO-R za pośrednictwem portalu ZUS.

H) świadczenia opiekuńcze

Należą do nich:

a) zasiłek pielęgnacyjny – wynosi on 215,84 zł miesięcznie i jest dla osób opiekujących się np. niepełnosprawnym dzieckiem lub małżonkiem;

b) świadczenie pielęgnacyjne – wynosi 2119 zł miesięcznie i jest dla najbliższego członka rodziny, który w celu zapewnienia takiej opieki nad osobą niepełnosprawną musiał zrezygnować z pracy zawodowej;

c) specjalny zasiłek opiekuńczy – wynosi on 620 zł miesięcznie i przysługuje osobom niemogącym podjąć pracy zarobkowej (przez opiekowanie się niepełnosprawnym członkiem rodziny) i spełniającym kryterium dochodowe.

I) świadczenie „Rodzina 500 plus"

Do uzyskania świadczenia w ramach programu „Rodzina 500 plus" Ukraińcy przebywający legalnie w Polsce muszą złożyć wniosek o świadczenie. Przysługuje ono na każde dziecko w rodzinie do ukończenia przez nie 18 lat, jeśli zamieszkuje wspólnie z rodzicem oraz pozostaje na jego utrzymaniu.

Świadczenie przysługuje nie tylko rodzicom sprawującym opiekę i utrzymującym dziecko, lecz także, m.in.:

a) opiekunom prawnym dziecka,

b) rodzicom zastępczym dziecka,

c) osobom prowadzącym rodzinny dom dziecka.

Wniosek o świadczenie 500 plus złożyć może osoba, która:

1) jest obywatelem Ukrainy albo małżonkiem obywatela Ukrainy;

2) przebywa legalnie w Polsce;

3) ma pod opieką dziecko (jest rodzicem lub opiekunem tymczasowym).

Wniosek o świadczenie 500 plus powinien zawierać:

1) dokument potwierdzający charakter pobytu w Polsce, np. kartę pobytu;

2) numer PESEL dziecka lub akt urodzenia wraz z tłumaczeniem wykonanym przez tłumacza przysięgłego na język polski.

Wiadomo, że nie każdy obywatel Ukraiński będzie miał wymagane wyżej dokumenty, dlatego też specustawa gwarantuje, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie przyznawał i wypłacał świadczenia dla potrzebujących rodziny.

Wniosek o świadczenie 500 plus można składać:

→ drogą elektroniczną – przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE) ZUS;

→ portal Emp@tia (https://empatia.mpips.gov.pl/);

→ bankowość elektroniczną;

→ w dowolnej placówce ZUS, gdzie dodatkowo uzyska się pomoc w wypełnieniu i złożeniu wniosku przez portal PUE ZUS.

J) inne:

→jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka (czyli tzw. becikowe) O ten zasiłek w wysokości 1000 zł mogą się ubiegać rodziny, którym urodziło się dziecko i których dochód na członka rodziny nie przekracza kwoty 1922,00 zł netto.

→ zasiłek rodzinny

Zasiłek rodzinny przysługuje na dziecko w wysokości od 95 do 135 zł miesięcznie w zależności od jego wieku. Można się o niego ubiegać, jeśli miesięczny dochód na członka gospodarstwa domowego nie przekracza 674 zł lub 764 zł, jeżeli w rodzinie jest dziecko niepełnosprawne.

→ dofinansowanie mieszkań w Polsce

Od 16 marca 2022 r. każdy obywatel Polski, który przyjął pod swój dach uchodźcę z Ukrainy, może wnioskować o zwrot poniesionych z tego tytułu kosztów w wysokości 40 zł za dzień za każdą osobę. Pieniądze te pomogą pokryć koszty zakwaterowania i wyżywienia oraz zapewnienia innych podstawowych potrzeb życiowych.

Foto: Paterka

WAŻNE. Dofinansowanie mieszkania dla Ukraińców będzie udzielane wstecz, za okres faktycznego pobytu uchodźców w domu beneficjenta. Z dopłat można korzystać przez 2 miesiące. Wniosek o dofinansowanie na mieszkanie dla Ukraińców trzeba złożyć w swojej gminie na specjalnym formularzu.

Za pomoc w przygotowaniu materiału dziękujemy: