Czy spółka ma uczucia i da się ją obrazić?

Rozważy to Sąd Najwyższy. Odpowiedź negatywna poprawiłaby sytuację osób pozywanych przez firmy w związku z pomówieniem.

Publikacja: 07.04.2023 03:00

Czy spółka ma uczucia i da się ją obrazić?

Foto: Adobe Stock

Sąd Najwyższy ma rozstrzygnąć, czy osoba prawna może żądać zadośćuczynienia pieniężnego za pomówienie i naruszenie dobrego imienia (renomy) tak jak osoba fizyczna, czyli człowiek.

Gdański Sąd Apelacyjny pyta SN, czy zasądzenie zadośćuczynienia pieniężnego za takie naruszenie stosuje się do osób prawnych, spółek, spółdzielni, które przecież nie mają uczuć.

Czytaj więcej

Naruszanie dóbr osobistych członków organów spółek kapitałowych uchwałą zgromadzenia w przedmiocie absolutorium

Ta kwestia nie jest taka oczywista, a gdyby SN podzielił wątpliwości SA, miałoby to duże znaczenie dla procesów medialnych, zwłaszcza ich finansowych konsekwencji. Obrażony prezes czy dziennikarz mógłby dostać zadośćuczynienia, ale jego spółka lub wydawca już nie.

Ochrona dóbr osobistych

Artykuł 448 kodeksu cywilnego stanowi, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać odpowiednią sumę zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Kiedyś częściej mówiono: za szkodę moralną na duszy lub na jego żądanie odpowiednią sumę na wskazany przez niego cel społeczny. Artykuł 43 k.c. przewiduje z kolei, że przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych.

Gdański sąd rozpatruje sprawę, w której spółka pozwała autora wpisu internetowego za negatywną opinię o prowadzonej przez tę spółkę sprzedaży urządzeń ciepłowniczych oraz o jakości oferowanych produktów. Domagała się nakazania mu przez sąd w procesie (cywilnym) o ochronę dóbr osobistych usunięcia owej opinii z internetu i opublikowania odpowiedniego oświadczenia oraz zasądzenia 22 tys. zł zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Sąd Okręgowy w Gdańsku uwzględnił w przeważającej części niemajątkowe żądania i przyznał 5 tys. zł zadośćuczynienia. Sąd Apelacyjny w osobie sędziego Piotra Daniszewskiego powziął co do tego wątpliwości, które zawarł w pytaniu prawnym do SN: Czy osoba prawna może domagać się od osoby, która naruszyła jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 43 k.c.?

Z myślą o ludziach

W uzasadnieniu pytania SA wskazuje, że przez dobra osoby prawnej rozumie się wartości niemajątkowe związane z wyodrębnieniem osoby prawnej i jej działaniem, niekiedy także wartości umożliwiające prawidłowe jej funkcjonowania, jednak ze względu na zasadnicze różnice między osobami fizycznymi i prawnymi tylko niektóre dobra osobiste osób fizycznych mają odpowiedniki w dobrach osobistych osób prawnych.

Orzecznictwo przychyla się raczej do ochrony osób prawnych także w formie zadośćuczynienia pieniężnego, ale nie ma tu jednolitego stanowiska. W uchwale z 9 listopada 2017 III CZP 43/17 SN stwierdził, że choć osoby prawne z natury nie mogą odczuwać krzywdy tak jak osoby fizyczne, roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne pełni w ich wypadku nie tylko funkcję kompensacyjną, ale też prewencyjno-wychowawczą. Istotą kompensacji powinna być ochrona obiektywnie rozumianych interesów osoby prawnej związanych z jej dobrami osobistymi, a rozmiar uszczerbku w sferze tych interesów powinien być miarą zasądzonego zadośćuczynienia.

Sąd pytający jest zdania (w czym nie jest odosobniony), że osoba prawna nie ma sfery uczuć, a za punkt wyjścia nie mogą być brane odczucia członków zarządu, udziałowców czy pracowników. Cała konstrukcja ochrony dóbr osobistych została zaś ukształtowana przede wszystkim z myślą o ludziach.

Sygnatura akt: III CZP 22/23

Opinia dla „Rzeczpospolitej”

Dariusz Pluta adwokat

Obecnie dominuje orzeczniczy pogląd o przysługiwaniu osobom prawnym roszczeń finansowych z art. 448 k.c., ale to nie oznacza, że jest to pogląd niezmienny, a co najistotniejsze, celowościowo słuszny. Z moich doświadczeń wynika, że osoby prawne bardzo często nadużywają swojej przewagi ekonomicznej nad pozywanymi osobami fizycznymi i występują z wysokimi żądaniami z art. 448 k.c., co jest próbą uzyskania tzw. efektu mrożącego. Dlatego wyobrażam sobie wykładnię, że „odpowiednie” stosowanie ochrony dóbr osobistych do osób prawnych polega na tym, że nie przysługują im roszczenia o zadośćuczynienie (zapłata na cel społeczny). Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została osobie prawnej wyrządzona szkoda majątkowa, to może ona żądać odszkodowania. Byłaby to mała rewolucja i zmiana linii orzeczniczej, ale dopuszczalna, a zdaniem niektórych wręcz pożądana.

Sąd Najwyższy ma rozstrzygnąć, czy osoba prawna może żądać zadośćuczynienia pieniężnego za pomówienie i naruszenie dobrego imienia (renomy) tak jak osoba fizyczna, czyli człowiek.

Gdański Sąd Apelacyjny pyta SN, czy zasądzenie zadośćuczynienia pieniężnego za takie naruszenie stosuje się do osób prawnych, spółek, spółdzielni, które przecież nie mają uczuć.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
Słynny artykuł o zniesławieniu ma zniknąć z kodeksu karnego
Prawo karne
Pierwszy raz pseudokibice w Polsce popełnili przestępstwo polityczne. W tle Rosjanie
Podatki
Kiedy ruszy KSeF? Ministerstwo Finansów podało odległy termin
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Podatki
Ministerstwo Finansów odkryło karty, będzie nowy podatek. Kto go zapłaci?
Materiał Promocyjny
Wsparcie dla beneficjentów dotacji unijnych, w tym środków z KPO