W swojej skardze kasacyjnej syndyk masy upadłości wskazał m.in. że od czasu zakończenia kontroli do złożenia wniosku o zwrot nadwyżki podatku VAT naliczonego nad należnym nie wszczęto postępowania podatkowego. Dopiero złożony przez skarżącą wniosek wywołał działanie organu, który wszczął postępowanie podatkowe.
W swoim wyroku NSA nie uwzględnił co prawda skargi kasacyjnej syndyka, ale podzielił jego argumentację w zakresie błędnej wykładni art. 87 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług dokonanej przez organy podatkowe. NSA stwierdził, że postanowienie o przedłużenie terminu do dokonania zwrotu VAT może być wydane tylko w jednym z postępowań wyliczonych w art. 87 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług t.j. w ramach czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub postępowania kontrolnego, ponieważ tylko w ramach tych postępowań podatnik może skutecznie kwestionować działania organ w postaci przedłużenia terminu zwrotu nadwyżki podatku VAT naliczonego nad należnym. Natomiast jako nieskuteczne ocenił NSA kwestionowanie przez syndyka postanowień przedłużających termin zwrotu za pomocą wniosku o wszczęcie odrębnego postępowania podatkowego. NSA podkreślił, że postanowienia o przedłużenia terminu zwrotu nadwyżki VAT naliczonego nie mogą być zweryfikowane w ramach kontroli postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania wydanego na podstawie art. 165a § 1 Ordynacji podatkowej. —Łukasz Szczygieł
Komentarz eksperta
Łukasz Szczygieł, doradca podatkowy w krakowskim biurze Rödl& Partner
Wydany przez NSA wyrok jest ciekawy z kilku powodów. W pierwszej kolejności należy dostrzec, że co prawda podmiotem kontrolowanym była sama spółka, ale po ogłoszeniu w stosunku do niej upadłości likwidacyjnej tylko syndyk masy upadłości mógł skutecznie podejmować czynności związane z ewentualnym odzyskaniem nadwyżki podatku VAT naliczonego (art. 144 ust. 1 i 2 ówczesnego prawa upadłościowego i naprawczego), co też uczynił.
Przechodząc od analizy samego wyroku należy uwzględnić dwa aspekty. Z jednej strony NSA oddalił skargę kasacyjna syndyka, argumentując, że zaskarżone postanowienie zostało wydane w oparciu o 165a § 1 Ordynacji podatkowej i w ramach jego kontroli nie sposób było podważyć rozstrzygnięcia o przedłużeniu terminu zwrotu nadwyżki podatku VAT naliczonego. Przedmiotem zażalenia syndyka jak i późniejszej skargi do WSA nie było bowiem samo postanowienie o przedłużeniu terminu do weryfikacji zasadności zwrotu, a postanowienie o odmowie wszczęcia równoległego postępowania. Zgodnie z art. 165a § 1 Ordynacji podatkowej gdy żądanie wszczęcia postępowania zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z jakichkolwiek innych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ podatkowy wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. Powszechnie przyjmuje się, że „inną przyczyną" wydania takiego postępowania jest toczące się w danej sprawie postępowanie podatkowe (R. Hauser, Ordynacja podatkowa Komentarz, Warszawa 2015, s. 818). Przyczyną taką może być nie tylko toczące się postępowanie podatkowe, ale każde inne postępowanie, które dotyczy tej samej sprawy, ponieważ w razie wydania dwóch sprzecznych ze sobą rozstrzygnięć, jedno z nich musiałoby być wyeliminowane z obrotu prawnego.
Z drugiej strony nie jest wykluczone, że gdyby przedmiotem skargi kasacyjnej było postanowienie o przedłużeniu terminu dokonania zwrotu nadwyżki podatku VAT naliczonego rozstrzygniecie NSA mogłoby być inne. NSA słusznie wskazał, że postanowienie o przedłużeniu terminu zwrotu nadwyżki podatku VAT naliczonego musi zapaść w jednym ze wskazanych w art. 87 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług trybów, ponieważ tylko wtedy podatnik będzie miał możliwość zwalczać wadliwe rozstrzygniecie. Wydawanie postanowień o przedłużeniu terminu zwrotu bez możliwości ich skutecznego zakwestionowania przez podatnika może naruszać zasadę neutralności VAT i czynić mechanizm odliczenia podatku VAT naliczonego iluzorycznym (wyrok TK z 13 października 2008 r., K 16/07).
