Spółka cywilna jest podatnikiem podatku od towarów i usług, co stanowi ewenement w obrocie gospodarczym. Co więcej, ostatnio NSA uznał, że ta sama spółka cywilna jest również podatnikiem według przepisów akcyzowych (por. uchwałę składu 7 sędziów NSA z 14 grudnia 2015 r., I GPS 1/15). Spółka cywilna może więc wystawić fakturę VAT, a jej kontrahent mający prawo do odliczenia może ten VAT odliczyć. Znane są przypadki, w których organy podatkowe kwestionują jednak prawo do odliczenia VAT naliczonego z faktury wystawionej przez spółkę cywilną. Twierdzą bowiem, że nie dokumentuje ona faktycznej sprzedaży (art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a ustawy o VAT). Podstawą takiego twierdzenia jest fakt, że w sensie prawnym spółka ta nie jest faktycznym sprzedawcą. Koło się więc zamyka, bo skoro urząd skarbowy zarejestrował tę spółkę jako podatnika VAT, to dlaczego jej kontrahent ma ponosić z tego tytułu negatywne konsekwencje? Może rozwiązaniem byłoby zakwestionowanie bytu prawnopodatkowego spółki cywilnej na gruncie VAT i akcyzy?
Szczególny status
Spółka cywilna nigdy nie jest stroną sprzedaży np. nieruchomości, a co za tym idzie nie widnieje w księdze wieczystej jako jej właściciel. Właścicielami są wspólnicy tej spółki. Stąd bardzo często pojawia się rozbieżność między wpisem w księdze wieczystej a fakturą wystawioną przez spółkę. Podobnie jest np. w przypadku wpisania wspólników spółki cywilnej, a nie samej spółki cywilnej, do dowodu rejestracyjnego pojazdu w polu identyfikującym jego właścicieli. Inny bowiem jest status spółki cywilnej według prawa prywatnego, a inny w VAT i akcyzie. Spółka cywilna (podobnie jak konsorcjum) nie jest podmiotem praw i obowiązków, lecz jedynie umową, w której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów (art. 860 § 1 k.c.). Umowa spółki cywilnej tworzy między jej stronami (wspólnikami) jedynie stosunek zobowiązaniowy, nie kreując nowego podmiotu wyposażonego w osobowość i zdolność prawną (art. 33–331 k.c.).
Na co powinien zwrócić uwagę kupujący
Faktura wystawiona przez spółkę cywilną powinna wzbudzić szczególne zainteresowanie nabywcy towaru/usługi, zwłaszcza w związku ze wzmożoną aktywnością urzędów skarbowych skrupulatnie oceniających prawo do odliczenia VAT z faktury wystawionej przez spółkę cywilną. Wzmożoną uwagę powinna przykuć zwłaszcza sytuacja, gdy w dokumentach sprzedawanego towaru/prawa jako właściciel widnieje np. wyłącznie jeden ze wspólników. Wówczas należy ustalić, na podstawie jakich zdarzeń i okoliczności pozostali wspólnicy przenieśli uprawnienie do rozporządzania towarem/prawem. Z podatkowego punktu widzenia istotne jest, jak traktowali np. nieruchomość wspólnicy spółki cywilnej, czy stanowiła ona składnik ich środków trwałych, czy służyła realizacji ich wspólnych celów gospodarczych osiąganych poprzez działalność spółki cywilnej.
Przykład
Jeżeli wspólnicy:
1) wynajmowali nieruchomość, podając kontrahentom (osobom trzecim), że wspólnie pozostają jej właścicielami,
