Nowa terapia genowa choroby Chopina

Przełomowa metoda leczenia mukowiscydozy zahamowała postępy choroby u młodych pacjentów. Poprawione DNA dostarczano przez inhalator.

Aktualizacja: 06.07.2015 21:46 Publikacja: 06.07.2015 21:00

Obraz uszkodzonych płuc 13-letniej dziewczynki cierpiącej na mukowiscydozę

Obraz uszkodzonych płuc 13-letniej dziewczynki cierpiącej na mukowiscydozę

Foto: AFP

Zamiast kilkudziesięciu pigułek dziennie – kilka wdechów lekarstwa raz na miesiąc. Tak przynajmniej widzą leczenie mukowiscydozy specjaliści od genetyki. Znaleźli sposób na dostarczenie poprawionej wersji genu wprost do komórek płuc – kluczowych dla rozwoju choroby. Dzięki temu funkcjonowanie układu oddechowego u pacjentów się poprawiło.

– Pacjenci, którzy otrzymali terapię genową, wykazali skromną, choć znaczącą klinicznie poprawę funkcji płuc w porównaniu z grupą placebo – podkreśla prof. Eric Alton z Narodowego Instytutu Chorób Serca i Płuc przy Imperial College London. – Te rezultaty są bardzo obiecujące.

To nie jest zwykły kaszel

Mukowiscydoza jest chorobą wrodzoną, spowodowaną uszkodzeniem genu CFTR. Znanych jest obecnie bardzo wiele (ok. 2 tys.) takich mutacji. Ich obecność sprowadza się jednak do produkcji w organizmie chorego nadmiernie lepkiego śluzu, który zaburza normalną pracę wielu narządów. Do najczęściej pojawiających się objawów należą różne schorzenie układu oddechowego oraz układu pokarmowego – w tym głównie uszkodzenia trzustki.

U większości chorych występuje silny kaszel, niekiedy połączony z pluciem krwią. Pojawiają się zapalenia płuc i oskrzeli oraz zatok. Większość pacjentów cierpi również na problemy związane z trawieniem.

Przypuszcza się, że na mukowiscydozę cierpiał Fryderyk Chopin. Przemawiają za tym problemy żołądkowe oraz ciągłe infekcje układu oddechowego. Chopin zmarł w wieku 39 lat. Obecnie średni czas życia pacjentów z mukowiscydozą wynosi ok. 41 lat.

To jedna z najczęściej występujących chorób genetycznych u ludzi. Pojawia się raz na 2,5 tys. żywych urodzeń. W Polsce mukowiscydoza zdiagnozowana jest u ok. 1700 osób, jednak szacuje się, że rzeczywiście chorych może być ponad 2 tys. osób. Zajmujący się nią lekarze podkreślają, że dzięki postępom medycyny nawet najostrzejsze postaci mukowiscydozy da się kontrolować. Nie jest to już obecnie choroba dzieci – na świecie średnia długość życia pacjentów wydłużyła się o 40 lat, w Polsce średnia życia pacjentów jest jednak niższa.

Problemem jest m.in. to, że mukowiscydozę leczy się dziś wyłącznie objawowo – antybiotykami, lekami zmniejszającymi lepkość śluzu, fizjoterapią, specjalną żywnością. W wyjątkowych sytuacjach lekarze sięgają po przeszczep płuc.

Testy jeszcze potrwają

Ale żeby tę chorobę wyleczyć u przyczyny, konieczna jest „podmiana" wadliwego fragmentu DNA na ten właściwy. I to właśnie udało się specjalistom z uniwersytetu oksfordzkiego, Imperial College London i nadzorującego te prace brytyjskiego Konsorcjum Terapii Genowej Mukowiscydozy.

Stworzyli oni cząsteczkę pGM169 zawierającą poprawną informację genetyczną (to tzw. plazmid) i połączyli ją z drugą cząsteczką w formie pęcherzyka. Tak przygotowaną substancję umieścili w inhalatorze – podobnym do tego, jaki wykorzystują obecnie chorzy do wdychania leków.

W eksperymencie wzięło udział 136 pacjentów w wieku powyżej 12 lat. Losowo przypisano ich do grup otrzymujących prawdziwy lek oraz placebo. Po roku oceniono stan ich płuc. Ci, którzy przyjmowali nowatorską terapię genową, wypadali w testach wydolności oddechowej o prawie 4 proc. lepiej niż osoby z grupy kontrolnej.

– Stabilizacja funkcji płuc sama w sobie jest wartościowym celem – mówi prof. Stephen Hyde z Grupy Badań nad Medycyną Genową uniwersytetu oksfordzkiego. – Teraz chcemy sprawdzić, jak ten pomysł sprawdzi się w połączeniu z dostępnymi lekami.

Sceptycznie do sukcesu jednej z pierwszych dostępnych terapii genowych dla ludzi odnosi się prof. Stuart Elborn z Queen's University w Belfaście. – Gdybym był firmą farmaceutyczną, poważnie bym się nad tym zastanowił. Jest za wcześnie na szerokie badania kliniczne. Skuteczność tej terapii jest porównywalna z obecnie dostępnymi lekami – mówi.

W maju naukowcy z University of Washington przedstawili rezultaty badań klinicznych z udziałem 1108 pacjentów w wieku powyżej 12 lat. Do leczenia wykorzystano ivacaftor oraz eksperymentalny lumacaftor. Zaobserwowano m.in. 40-proc. poprawę wydolności oddechowej u pacjentów. Są to jednak lekarstwa eksperymentalne i bardzo drogie. Roczna terapia to koszt 300 tys. dol.

Leczenie zakażeniem

Pewną nadzieję niesie również inna metoda terapii genowej – tym razem wykorzystująca jako nośnik wirusy. Pracuje nad tym zespół dr. Raya Picklesa z Wydziału Mikrobiolgii i Immunologii oraz Centrum Leczenia i Badań nad Mukowiscydozą Uniwersytetu Karoliny Północnej. Specjaliści dostarczają do płuc poprawną wersję genu przy użyciu wirusów paragrypy.

Normalnie powodują one infekcje dróg oddechowych – są wyspecjalizowane we wnikaniu do komórek ludzkiego organizmu. I tę cechę wykorzystali naukowcy. Wyposażono je w poprawny gen CFTR i pozwolono działać naturze.

W wyniku eksperymentów komórki pacjentów zachowywały się tak jak komórki zdrowego człowieka. Nadmierna produkcja śluzu, charakterystyczna dla tej choroby, została zablokowana. Problemem pozostaje jednak zabezpieczenie pacjentów przed infekcjami.

Zamiast kilkudziesięciu pigułek dziennie – kilka wdechów lekarstwa raz na miesiąc. Tak przynajmniej widzą leczenie mukowiscydozy specjaliści od genetyki. Znaleźli sposób na dostarczenie poprawionej wersji genu wprost do komórek płuc – kluczowych dla rozwoju choroby. Dzięki temu funkcjonowanie układu oddechowego u pacjentów się poprawiło.

– Pacjenci, którzy otrzymali terapię genową, wykazali skromną, choć znaczącą klinicznie poprawę funkcji płuc w porównaniu z grupą placebo – podkreśla prof. Eric Alton z Narodowego Instytutu Chorób Serca i Płuc przy Imperial College London. – Te rezultaty są bardzo obiecujące.

Pozostało 87% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Zdrowie
Bieg po Nowe Życie
Zdrowie
Choroby zakaźne wracają do Polski. Jakie znaczenie mają dziś szczepienia?
Zdrowie
Peru: Liczba ofiar tropikalnej choroby potroiła się. "Jesteśmy w krytycznej sytuacji"
Zdrowie
W Szwecji dziecko nie kupi kosmetyków przeciwzmarszczkowych
Materiał Promocyjny
Dlaczego warto mieć AI w telewizorze
Zdrowie
Nerka genetycznie modyfikowanej świni w ciele człowieka. Udany przeszczep?