W praktyce występuje bowiem wiele sytuacji, gdy kontrahenci podejmują konkretne decyzje oraz angażują środki finansowe na podstawie dokumentacji, która okazuje się być sporządzona niezgodnie z ustawą o rachunkowości. Przykładami takich zdarzeń warunkowanych kondycją finansową jest udzielenie kredytu lub pożyczki, nabycie pakietu udziałów lub akcji czy też udzielenie zamówienia na realizację inwestycji. Jeżeli okaże się, że sprawozdanie finansowe jest sporządzone w sposób niezgodny z prawem i w efekcie dane stanowiące przesłankę dla podjęcia decyzji przez kontrahenta są nierzetelne, czyli w praktyce przedstawiające kondycję finansową jednostki korzystniej, niż jest w rzeczywistości, potencjalnie mogłaby zostać wypełniona przesłanka bezprawności będąca podstawą odpowiedzialności odszkodowawczej. Oczywiście kontrahent danej jednostki musiałby wykazać, że na skutek otrzymania tych nieprawdziwych danych podjął decyzję, która spowodowała powstanie u niego konkretnej, weryfikowalnej szkody. Wydaje się, że najłatwiej byłoby to osiągnąć w sytuacji, w której inwestor nabyłby pakiet udziałów (akcji) w spółce za cenę ustaloną na podstawie wyniku finansowego spółki za ostatni rok obrotowy.
Oczywiście tak zarysowany problem powoduje konieczność rozwiązania wielu praktycznych kwestii, takich jak chociażby możliwość zweryfikowania przez kontrahenta sprawozdania oraz wynikające stąd najczęściej kontraktowo uregulowane skutki, rodzaj nieprawidłowości i wiele innych. Nie bez znaczenia jest też to, czy adresatem roszczeń byłaby jedynie spółka czy także kierownik jednostki (zarząd) podpisujący sprawozdanie.
Omówione powyżej zagadnienia wskazują jedynie na niektóre kwestie związane z przestrzeganiem przepisów o rachunkowości w spółce. Ale już na tej tylko podstawie łatwo dojść do wniosku, że ich znaczenie jest nie do przecenienia, zaś ustawodawca dużo łatwiej obejmuje kogoś odpowiedzialnością za ich przestrzeganie, niż efektywnie z niej zwalnia.
Rafał Krzyżak, adwokat w kancelarii prawnej D. Dobkowski sp.k., stowarzyszonej z KPMG w Polsce
