Konwersja wierzytelności na udziały lub akcje to operacja polegająca na wygaśnięciu wierzytelności przysługującej wobec spółki, w zamian za co wierzyciel obejmuje udziały lub akcje w podwyższonym kapitale zakładowym tej spółki. Z perspektywy prawa handlowego konwersja może być przeprowadzona na dwa sposoby, które jednak w świetle poglądu prezentowanego przez organy podatkowe i sądy wywołują jednakowe skutki podatkowe.
Dwa sposoby...
Pierwszy sposób polega na podwyższeniu kapitału zakładowego i objęciu przez wspólnika udziałów/akcji w zamian za wkład określony w uchwale o podwyższeniu jako wkład pieniężny. Po stronie spółki powstaje wierzytelność pieniężna względem wspólnika o pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego. Następnie, w celu uproszczenia rozliczeń, dochodzi między spółką a wspólnikiem do umownego potrącenia wzajemnych wierzytelności. Potrąceniu ulega zatem wierzytelność pieniężna spółki do wspólnika z wierzytelnością pieniężną wspólnika jaką posiada względem spółki (np. z tytułu pożyczki lub sprzedaży).
Drugi wariant polega na objęciu przez wspólnika udziałów w zamian za wkład niepieniężny w postaci cesji wierzytelności jaka przysługuje wspólnikowi względem spółki. W takim przypadku dochodzi do wygaśnięcia tej wierzytelności w drodze konfuzji (spółka staje się jednocześnie wierzycielem i dłużnikiem).
...i ich następstwa dla spółki oraz wspólnika
Dla spółki, w której podwyższany jest kapitał, oba warianty są neutralne podatkowo (art. 12 ust. 4 pkt 4 i 11 ustawy o CIT). Dla wnoszącego wkład istotny jest natomiast charakter wkładu, ponieważ od tego zależą skutki natury prawnopodatkowej. Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT oraz art. 12 ust. 1 pkt 7 ustawy o CIT przychodem dla wnoszącego do spółki wkład niepieniężny jest wartość wkładu określona w statucie lub umowie spółki, a w razie ich braku wartość wkładu określona w innym dokumencie o podobnym charakterze. Przychód nie powstanie natomiast w przypadku wniesienia wkładu pieniężnego z uwagi na brak regulacji w tym zakresie.
Niekorzystne orzecznictwo
Obecnie dominuje linia interpretacyjna, która ugruntowała się pod wpływem wyroku NSA z 25 czerwca 2014 r. (II FSK 1799/12), przyjmująca niepieniężny charakter konwersji także w wariancie potrącenia. Zgodnie z tym poglądem, wniesienie wkładu w formie pieniężnej można zrealizować tylko przez wpłatę gotówki lub przy użyciu pieniądza bankowego, natomiast konwersja wierzytelności jest jej zamianą na inne prawo majątkowe. Podobnie wypowiedziały się m.in. NSA w wyroku z 17 grudnia 2014 r. (II FSK 2758/12) i WSA w Krakowie w wyroku z 23 marca 2017 r. (I SA/Kr 129/17).
