Nadgodziny płatne dodatkowo albo czas wolny

Pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę wykonują ją w określonych systemach pracy w wyznaczonych godzinach. Zdarza się jednak, że z różnych przyczyn muszą pozostać w pracy dłużej. Dochodzi wtedy do godzin nadliczbowych.

Publikacja: 06.09.2018 06:10

Nadgodziny płatne dodatkowo albo czas wolny

Foto: Adobe Stock

Dokładną definicję nadgodzin wskazuje kodeks pracy w art. 151 § 1: Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. (...).

Warto jednak podkreślić, że pracodawca może polecić pracownikowi pracę w godzinach nadliczbowych tylko w dwóch przypadkach:

1) w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,

2) w razie szczególnych potrzeb pracodawcy.

Drugi podpunkt jest na tyle ogólny, że praktycznie nie ogranicza pracodawców w możliwości wydania polecenia pracy w nadgodzinach.

Należy wskazać, że w razie potrzeby w nadgodzinach pracują również osoby zarządzające zakładem pracy w imieniu pracodawcy oraz kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych. Jednak im nie przysługuje dodatkowa rekompensata za pracę w tych godzinach.

Czas wolny jako rekompensata za nadgodziny

Skoro pracownik wykonywał pracę w godzinach nadliczbowych, to należy mu się za to rekompensata. Zarówno pracodawca, jak i pracownik mogą zdecydować o odbiorze nadgodzin w formie czasu wolnego. Jednak w zależności od tego, który z nich pierwszy podejmie inicjatywę odbioru nadgodzin w formie czasu wolnego, będą one rozliczane w inny sposób.

Jeśli pracownik jako pierwszy złoży pracodawcy wniosek o udzielenie mu czasu wolnego w zamian za nadgodziny, wtedy czas wolny będzie udzielony w wymiarze takim, ile wynosiły godziny nadliczbowe.

Inaczej jest w przypadku, gdy to pracodawca wyjdzie z inicjatywą udzielenia pracownikowi czasu wolnego. Wtedy wymiar czasu wolnego powinien być o połowę wyższy niż wymiar nadgodzin.

Przykład

Pan Kowalski w sierpniu wypracował 8 godzinach nadliczbowych. Pracodawca zwrócił się do niego o udzielenie mu czasu wolnego w zamian za nadgodziny. Tym samym pracownik otrzyma 12 godzin wolnego [8 + (1/2 x 8) = 12].

To, kto pierwszy wyjdzie z inicjatywą odebrania czasu wolnego za nadgodziny, wpływa również na to, kiedy czas wolny powinien być udzielony. Jeśli to pracodawca jako pierwszy wskaże takie rozwiązanie, zobowiązany jest do udzielenia czasu wolnego pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego, który obowiązuje w danym zakładzie pracy. Jeśli z różnych przyczyn czas wolny nie zostanie udzielony przed końcem okresu rozliczeniowego, wtedy pracodawca jest obowiązany wypłacić pracownikowi rekompensatę w formie wynagrodzenia.

Zasada ta jednak nie obowiązuje, jeśli to pracownik jako pierwszy składa wniosek do pracownika o odbiór czasu wolnego za nadgodziny. W takim przypadku nadgodziny mogą być przeniesione na kolejny okres rozliczeniowy, wskazany przez pracownika we wniosku.

Dodatkowe wynagrodzenie

Przepisy k.p. wskazują również możliwość wypłacenia pracownikowi wynagrodzenia za przepracowane nadgodziny. Wielu pracodawców korzysta z tego rozwiązania, jeśli organizacja pracy w zakładzie nie daje możliwości oddania pracownikowi czasu wolnego. Co ważne, pracownikowi za czas nadgodzin oprócz wynagrodzenia zasadniczego przysługuje dodatek w wysokości 50 proc. lub 100 proc.

Kodeks pracy wskazuje wprost przypadki, kiedy pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 100 proc., a kiedy 50 proc.

Art. 151[1] § 1. Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:

1) 100 proc. wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:

a) w nocy,

b) w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,

c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;

2) 50 proc. wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt 1.

Dodatkowo pracownik, który wykonuje pracę w nadgodzinach przekraczających tygodniową normę pracy w danym okresie rozliczeniowym, również otrzyma dodatek w wysokości 100 proc. Co ważne, jeśli to przekroczenie nastąpiło w wyniku wykonywania pracy w nadgodzinach, za które przysługuje pracownikowi wyżej wymieniony dodatek, to wynagrodzenie stanowiące podstawę obliczania dodatku obejmuje wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60 proc. wynagrodzenia.

Ustalając wynagrodzenie pracownika za nadgodziny, w pierwszej kolejności należy ustalić wynagrodzenie podstawowe za czas pracy. W związku z tym trzeba ustalić kwotę stawki godzinowej poprzez zsumowanie wszystkich otrzymywanych przez pracownika składników wynagrodzenia i podzielenie ich przez liczbę godzin, które były do przepracowania w danym miesiącu (bez uwzględnienia nadgodzin). Następnie należy ustalić kwotę dodatku za nadgodziny. Co ważne, do ustalenia tego dodatku uwzględnia się jedynie kwotę wynagrodzenia zasadniczego (bez dodatków, takich jak np. premia).

Przykład

Pan Kowalski jest zatrudniony w pełnym wymiarze godzin. Z tego tytułu otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 2500 brutto oraz dodatek stażowy w wysokości 300 zł i premię w wysokości 250 zł. W sierpniu pan Kowalski przepracował 8 nadgodzin, za które przysługuje mu 50-proc. dodatek.

Ustalanie wynagrodzenia za nadgodziny:

1. podstawowe wynagrodzenie za nadgodziny

(2500 zł + 300 zł + 250 zł) : 176 godzin = 3050 zł : 176 zł = 17,33 zł

17,33 zł x 8 godzin = 138,64

2. dodatek za nadgodziny

2500 zł : 176 godzin = 14,21 zł

14,21 zł x 8 godzin x 50 proc. = 56,81 zł

Wynagrodzenie za nadgodziny pana Kowalskiego będzie wynosiło 195,45 zł (138,64 zł + 56,81 zł).

—Emilia Wojtczak, ekspert wFirma.pl

Dokładną definicję nadgodzin wskazuje kodeks pracy w art. 151 § 1: Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. (...).

Warto jednak podkreślić, że pracodawca może polecić pracownikowi pracę w godzinach nadliczbowych tylko w dwóch przypadkach:

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów