Lepsza ochrona interesów konsumentów

Jednym z głównych celów ostatniej nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r.), jest zwiększenie uprawnień Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ("UOKiK") w toku prowadzonych przeciwko przedsiębiorcom postępowaniach administracyjnych oraz przebudowa niewydolnego modelu abstrakcyjnej kontroli klauzul stosowanych we wzorcach umów zawieranych z konsumentami. Nowelizacja wejdzie w życie po 6 miesiącach od ogłoszenia, czyli 17 kwietnia 2016 r.

Aktualizacja: 15.11.2015 18:36 Publikacja: 15.11.2015 17:53

Foto: 123RF

Warto przedstawić najważniejsze zmiany:

Gruntownej reformie ulegnie model abstrakcyjnej kontroli klauzul stosowanych we wzorcach umownych, który krytykowano ze powodu niskiej funkcjonalności (ponad 6,5 tysiąca klauzul) oraz nadużyć ze strony pseudo-organizacji konsumenckich masowo składających pozwy co spowodowało zatory w sądach. Odpowiedzią ma być zastąpienie starego modelu, w którym sąd cywilny (Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów) w procesie wszczętym z powództwa prywatnego rozstrzygał o niedopuszczalności (abuzywności) określonych klauzul i o wpisach do rejestru, nowym modelem administracyjnoprawnym, w którym w postępowaniach wszczynanych z urzędu o kwalifikacji klauzul będzie rozstrzygał UOKiK.

Najistotniejszą zmianą z punktu widzenia przedsiębiorców jest kompetencja organu do nakładania kary już w decyzji stwierdzającej abuzywność danej klauzuli. Dotychczas UOKiK mógł nałożyć karę dopiero kiedy przedsiębiorca stosował niedopuszczalne klauzule, mimo iż były one wpisane do publicznego rejestru na mocy rozstrzygnięcia sądu wydanego w efekcie kontradyktoryjnego procesu. W odniesieniu do klauzul wpisanych do dotychczasowego rejestru UOKiK będzie mógł jeszcze przez 10 lat orzekać o naruszeniu zbiorowych interesów konsumentów na podstawie dotychczasowych przepisów. UOKIK w decyzji może nałożyć środki usunięcia trwających skutków naruszeń. Nakładanie takich środków, przykładowo obowiązku aneksowania umów, jest ingerencją w relacje cywilnoprawne, ale z drugiej strony może przyczyniać się do zwiększenia pewności prawnej po stronie przedsiębiorców i konsumentów, umożliwiając, np. zastąpienie bezskutecznej klauzuli, klauzulą zgodną z prawem.

Nową kompetencją UOKiK będzie możliwość wydawania w toku postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, tzw. decyzji tymczasowej, jeżeli uprawdopodobni, że dalsze stosowanie praktyki może spowodować poważne i trudne do usunięcia zagrożenia dla zbiorowych interesów konsumentów. Przedsiębiorcy będzie przysługiwało prawo odwołania się od niej do SOKiK, ale jego wniesienie nie będzie wstrzymywało wykonania decyzji. SOKiK będzie miał 2 miesiące na wydanie orzeczenia w przedmiocie uchylenia lub utrzymania decyzji. Wydanie takiej decyzji, która może przykładowo nakazać wstrzymanie dystrybucji produktu może nieść daleko idące konsekwencje, w szczególności straty finansowe, reputacyjne oraz wizerunkowe.

UOKiK w toku kontroli będzie mógł, po uzyskaniu zgody sądu, zastosować instytucję tzw. tajemniczego klienta i sprawdzić czy przedsiębiorca działa zgodnie z prawem i podczas oferowania produktów konsumentom udziela im rzetelnych informacji. Czynność ta będzie mogła być rejestrowana (zarówno obraz, jak i dźwięk), i dopiero po jej zakończeniu urzędnik poinformuje przedsiębiorcę o kontroli. Nowelizacja rozszerza również przykładowy katalog zakazanych praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów na rynku usług finansowych. Wprowadzony został wyraźny zakaz missellingu, tj. (i) oferowania konsumentom usług finansowych niedopasowanych do ich potrzeb lub (ii) oferowania konsumentom usług finansowych w sposób nieadekwatny do charakteru tych usług, np. oferowanie skomplikowanych instrumentów finansowych podczas rozmowy telefonicznej. Zmiana ta ma na celu skłonienie przedsiębiorców do uważnej refleksji, czy oferowany produkt jest adekwatny do potrzeb konsumentów oraz czy sposób jego oferowania odzwierciedla charakter danej usługi, umożliwiając konsumentom zapoznanie się z rzetelnymi informacjami na temat parametrów produktu i podjęcia świadomej decyzji.

Z perspektywy przedsiębiorców zwiększone uprawnienia UOKiK oznaczają podwyższenie ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej. Aby przygotować się do wprowadzonych zmian, przedsiębiorcy powinni zadbać, aby stosowane przez nich wzorce umowne, regulaminy czy wewnętrzne regulacje dotyczące relacji z konsumentami były zgodne z prawem. Rozwiązaniem mogą być audyty wewnętrzne, wdrażanie programów compliance, szkolenia pracowników, zarówno opracowujących parametry produktów (wzorce umowne), procedury sprzedażowe, jak i tych, którzy mają bezpośredni kontakt z konsumentami.

Robert Gago, radca prawny, Counsel, kancelaria Hogan Lovells

Ewa Tabor-Maciejewska, radca prawny, kancelaria Hogan Lovells

Warto przedstawić najważniejsze zmiany:

Gruntownej reformie ulegnie model abstrakcyjnej kontroli klauzul stosowanych we wzorcach umownych, który krytykowano ze powodu niskiej funkcjonalności (ponad 6,5 tysiąca klauzul) oraz nadużyć ze strony pseudo-organizacji konsumenckich masowo składających pozwy co spowodowało zatory w sądach. Odpowiedzią ma być zastąpienie starego modelu, w którym sąd cywilny (Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów) w procesie wszczętym z powództwa prywatnego rozstrzygał o niedopuszczalności (abuzywności) określonych klauzul i o wpisach do rejestru, nowym modelem administracyjnoprawnym, w którym w postępowaniach wszczynanych z urzędu o kwalifikacji klauzul będzie rozstrzygał UOKiK.

Pozostało 84% artykułu
Opinie Prawne
Tomasz Pietryga: Co dalej z podsłuchami i Pegasusem po raporcie Adama Bodnara
Opinie Prawne
Ewa Łętowska: Złudzenie konstytucjonalisty
Opinie Prawne
Robert Gwiazdowski: Podsłuchy praworządne. Jak podsłuchuje PO, to już jest OK
Opinie Prawne
Antoni Bojańczyk: Dobra i zła polityczność sędziego
Opinie Prawne
Tomasz Pietryga: Likwidacja CBA nie może być kolejnym nieprzemyślanym eksperymentem