Zakaz konkurencji: czy zrzeczenie się przez pracownika odszkodowania jest bezpieczne dla pracodawcy?

Strony mogą się porozumieć, że pracownik zrzeka się odszkodowania z tytułu umowy lojalnościowej. Jednocześnie jednak pracodawca musi go zwolnić z zakazu konkurencji.

Publikacja: 05.10.2017 02:00

Zakaz konkurencji: czy zrzeczenie się przez pracownika odszkodowania jest bezpieczne dla pracodawcy?

Foto: Adobe Stock

- Pracownik prowadzi z byłym pracodawcą proces o niewypłacone mu sporne premie z okresu zatrudnienia. Między stronami obowiązuje jeszcze do końca 2018 r. umowa o zakazie konkurencji. Na jej podstawie pracodawca wypłaca po 5 tys. zł miesięcznie. Pracownik proponuje ugodę polegającą na tym, iż zrzeknie się odszkodowania na przyszłość, w zamian za co firma bezzwłocznie wypłaci mu sporne premie. Szef ma jednak wątpliwości, czy taka ugoda będzie zgodna z prawem, mając na względzie zakaz zrzekania się wynagrodzenia. Czy może ją podpisać bez obaw, że za jakiś czas pracownik wystąpi o zapłatę kwot, których się zrzekł w ugodzie? – pyta czytelnik.

Podpisanie ugody jest bezpieczne dla pracodawcy. Odszkodowanie z umowy o zakazie konkurencji nie podlega bowiem tak daleko idącej ochronie. Jednak konieczne jest, aby firma zwolniła pracownika z obowiązku powstrzymywania się od zakazu konkurencji.

To nie wynagrodzenie

Odszkodowanie ustalone w umowie o zakazie konkurencji jest świadczeniem rodzajowo odmiennym niż wynagrodzenie za pracę (art. 78 k.p.). Już w wyroku z 29 czerwca 2005 r. (II PK 345/04, OSNP 2006 nr 9-10, poz. 153) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że skoro klauzula konkurencyjna (art. 101

2

k.p.) nie stanowi części umowy o pracę, to odszkodowanie wynikające z umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy w żadnym razie nie jest wynagrodzeniem za pracę i nie podlega ochronie przewidzianej dla tego wynagrodzenia. Przemawia za tym przede wszystkim fakt, że odszkodowanie nie jest odpłatnością przysługującą za świadczenie pracy, lecz właśnie za nieświadczenie pracy określonego rodzaju, czyli ekwiwalentem za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej. Odszkodowanie to nie może być utożsamiane z wynagrodzeniem za pracę również dlatego, że ma charakter kompensacyjny, zaś wynagrodzenie za pracę jest czynnością majątkowo przysparzającą.

Możliwa rezygnacja

Skoro odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji nie podlega ochronie przewidzianej dla wynagrodzenia za pracę, to ustanowiony dla zapewnienia tej ochrony imperatywny zakaz zrzeczenia się wynagrodzenia (art. 84 k.p.) nie obowiązuje w przypadku odszkodowania. Nie można również tej czynności oceniać w aspekcie niekorzystności dla pracownika.

Na gruncie umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy Sąd Najwyższy w uchwale z 3 grudnia 2003 r. (III PZP 16/03, OSNP 2004 Nr 7, poz. 116) stwierdził, że umowa o zakazie konkurencji stanowi czynność prawną autonomiczną i odrębną od umowy o pracę, do której art. 18 § 2 k.p. zasadniczo nie znajduje zastosowania, gdyż literalnie przepis ten odnosi się do umów o pracę lub innych aktów kreujących stosunki pracy. Prowadzi to do odrzucenia możliwości uznania za nieważne postanowienia umownego, w którym pracownik rezygnuje z odszkodowania.

Elementem ugody pomiędzy procesującymi się stronami może być zatem zrzeczenie się przez pracownika kolejnych rat odszkodowania za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej.

Zwolnienie z lojalności

W tym przypadku powinno się to jednak łączyć ze zwolnieniem pracownika także z jego obowiązków. W orzecznictwie przyjmuje się bowiem, że biorąc pod uwagę wzajemny charakter umowy o zakazie konkurencji należy przyjmować, że zrzeczenie się odszkodowania jest możliwie tylko wówczas, gdy zostaje połączone ze zwolnieniem pracownika z zakazu podejmowania działalności konkurencyjnej. (por. uzasadnienie wyroku SN z 12 listopada 2014 r., I PK 86/14). Takie zrzeczenie może nastąpić przez czynność jednostronną już po ustaniu stosunku pracy. Natomiast zrzeczenie się przez pracownika odszkodowania przy utrzymaniu zakazu prowadzenia działalności konkurencyjnej należałoby uznać za niedopuszczalne, jako prowadzące do obejścia art. 101

2

§ 1 i 3 k.p. W tej części umowa byłaby nieważna na podstawie art. 58 § 1 k.c.

Gdyby ugoda polegała na zrzeczeniu się odszkodowania, ale bez zwolnienia etatowca z jego obowiązków, mógłby on dochodzić kwot, których się zrzekł, do upływu okresu przedawnienia, powołując się na jej nieważność. Oczywiście pod warunkiem, że w dalszym ciągu przestrzegałby zakazu konkurencji wynikającego z umowy.

Rafał Krawczyk, sędzia Sądu Okręgowego w Toruniu

- Pracownik prowadzi z byłym pracodawcą proces o niewypłacone mu sporne premie z okresu zatrudnienia. Między stronami obowiązuje jeszcze do końca 2018 r. umowa o zakazie konkurencji. Na jej podstawie pracodawca wypłaca po 5 tys. zł miesięcznie. Pracownik proponuje ugodę polegającą na tym, iż zrzeknie się odszkodowania na przyszłość, w zamian za co firma bezzwłocznie wypłaci mu sporne premie. Szef ma jednak wątpliwości, czy taka ugoda będzie zgodna z prawem, mając na względzie zakaz zrzekania się wynagrodzenia. Czy może ją podpisać bez obaw, że za jakiś czas pracownik wystąpi o zapłatę kwot, których się zrzekł w ugodzie? – pyta czytelnik.

Pozostało 83% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Prawo dla Ciebie
TSUE nakłada karę na Polskę. Nie pomogły argumenty o uchodźcach z Ukrainy
Praca, Emerytury i renty
Niepokojące zjawisko w Polsce: renciści coraz młodsi
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Aplikacje i egzaminy
Postulski: Nigdy nie zrezygnowałem z bycia dyrektorem KSSiP