Ochrona pracowników w wieku przedemerytalnym

Firmie trudno pożegnać tych, którzy są już w wieku przedemerytalnym, gdyż ich zatrudnienie jest szczególnie chronione. Ogranicza to wypowiadanie im angaży oraz zmianę warunków pracy lub płacy.

Publikacja: 04.10.2016 02:00

Ochrona pracowników w wieku przedemerytalnym

Foto: 123RF

Szef nie może wypowiedzieć umowy pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Zabrania tego art. 39 k.p. Niedopuszczalne jest też złożenie im wypowiedzenia zmieniającego (z wyjątkiem sytuacji określonych w art. 43 k.p.). Ustanowienie tego zakazu ma zagwarantować pracownikom w wieku przedemerytalnym stałość zatrudnienia, a w konsekwencji pewność uzyskiwania środków utrzymania w tym okresie życia, kiedy ich szanse na zdobycie nowej pracy są bardzo ograniczone.

Jaki wiek emerytalny

Artykuł 39 k.p. ustala dwie przesłanki objęcia pracownika przewidzianą w nim ochroną. Pierwsza to wkroczenie w okres czterech lat poprzedzających osiągnięcie wieku emerytalnego, a druga posiadanie stażu emerytalnego (okresu składkowego i nieskładkowego) umożliwiającego uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem wieku emerytalnego. Proste wyliczenie wskazuje, że chodzi tu o staż wymagany przez przepisy emerytalne prawa pomniejszony o cztery lata.

Wiele problemów wywołuje prawidłowe określenie wieku uprawniającego pracownika do korzystania z ochrony z art. 39 k.p. Chodzi tu o osiągnięcie wieku, w którym konkretnej osobie brakują nie więcej niż cztery lata do uzyskania wieku emerytalnego. Wiek emerytalny to taki, który uprawnia pracownika do przejścia na emeryturę zgodnie z art. 24 i 27 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 887; dalej: ustawa emerytalna). Ustawa określa wiek emerytalny w zależności od płci pracownika i jego daty urodzenia. Równocześnie nadal utrzymuje ona obniżony wiek emerytalny dla osób mających wymagany okres pracy w warunkach szczególnych.

W warunkach szczególnych

Można ją uzyskać na podstawie 184 ustawy emerytalnej. Ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40 tej ustawy, jeżeli w dniu jej wejścia w życie osiągnęli:

- okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

- okres składkowy i nieskładkowy z art. 27 ustawy.

Prawo do emerytury z art. 184 przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia warunki określone w tym przepisie, niezależnie od tego, kiedy osiągnął wiek przewidziany w art. 32 tej ustawy emerytalnej. Jeśli zatem w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 1 stycznia 1999 r., pracownik spełniał wymogi o okresach składkowych i nieskładkowych oraz ma wymagany staż w warunkach szczególnych wynikający z rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 ze zm.), to może przejść na emeryturę, choćby wiek emerytalny (55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn) osiągał później, już po wejściu w życie ustawy.

Ma to istotne znaczenie dla ochrony zatrudnienia tych pracowników z art. 39 k.p. Niższy od powszechnego wiek emerytalny zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest dla nich normalnym ustawowym wiekiem emerytalnym. To z kolei sprawia, że ci pracownicy w czterech latach przed osiągnięciem właściwego dla nich wieku emerytalnego korzystają ze szczególnej ochrony z art. 39 k.p. Stąd nie wolno im wypowiedzieć umowy o pracę, jeśli brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia ustawowo obniżonego wieku emerytalnego dla tych pracowników, jeżeli dalszy okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego niższego wieku emerytalnego. Tak wypowiadał się też Sąd Najwyższy w wyroku z 9 marca 2009 r. (I PK 180/08).

Pracownicy ci będą więc mieli ochronę przed wymówieniem angażu lub wypowiedzeniem zmieniającym określoną w art. 39 k.p. już od ukończenia wieku 51 lat, gdy chodzi o kobiety i 56 lat dla mężczyzn. Przy czym chroniony w związku z prawem do emerytury w warunkach szczególnych nie będzie mógł później skorzystać z takiej gwarancji na cztery lata przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Pracownikowi przysługuje ona bowiem tylko raz. Tak też wskazał SN w uzasadnieniu wyroku z 28 marca 2002 r. (I PKN 141/01).

Objęcie ochroną przedemerytalną osób uprawnionych do emerytury za pracę w warunkach szczególnych to duże utrudnienie dla pracodawców. Zanim bowiem szef złoży wypowiedzenie takiemu pracownikowi, powinien najpierw ustalić, czy najbliższych czterech latach nie osiągnie on wieku umożliwiającego mu uzyskanie emerytury za pracę w warunkach szczególnych. Powinien przy tym brać pod uwagę całą jego karierę zawodową, także sprzed 1 stycznia 1999 r. i przepisy emerytalne dotyczące pracy w warunkach szczególnych.

Świadczenie bez gwarancji

Uzyskanie wieku uprawniającego do uzyskania w ciągu czterech lat świadczenia przedemerytalnego nie chroni pracownika przed wypowiedzeniem. To świadczenie jest skierowane do osób, które nie są już zatrudnione i stanowi pomost między okresem zatrudnienia a uzyskaniem emerytury.

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach

O czym pamiętać

- zakaz wypowiedzenia nie działa przed osiągnięciem wieku przedemerytalnego, choćby ten wiek pracownik przekroczył w okresie wymówienia

- można wypowiedzieć angaż osobie w wieku przedemerytalnym w razie ogłoszenia upadłości, otwarcia postępowania sanacyjnego lub likwidacji pracodawcy

- nie można wymówić angażu zatrudnionemu na czas określony także wtedy, gdy zawarto go na okres, który upływa przed osiągnięciem wieku emerytalnego

Czego unikać

- wypowiadania umowy osobie w wieku przedemerytalnym, gdy uzyska ona prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy

- wymawiania angażu tylko dlatego, że etatowiec osiągnął wieku emerytalny

- składania objętemu ochroną przedemerytalną wypowiedzenia warunków pracy w części obejmującej normy czasu pracy lub miejsce pracy, nawet gdy zmiany dotyczą całej załogi

Szef nie może wypowiedzieć umowy pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Zabrania tego art. 39 k.p. Niedopuszczalne jest też złożenie im wypowiedzenia zmieniającego (z wyjątkiem sytuacji określonych w art. 43 k.p.). Ustanowienie tego zakazu ma zagwarantować pracownikom w wieku przedemerytalnym stałość zatrudnienia, a w konsekwencji pewność uzyskiwania środków utrzymania w tym okresie życia, kiedy ich szanse na zdobycie nowej pracy są bardzo ograniczone.

Pozostało 90% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów