Dyżur to okres, w którym pracodawca zobowiązuje pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy (wynikającymi z jego rozkładu czy grafiku) w gotowości do wykonywania pracy w zakładzie pracy lub w innym wyznaczonym miejscu, np. w domu. Czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeśli pracownik nie wykonuje wówczas pracy. Dyżurem jest oczekiwanie np. pod telefonem na wezwanie do pracy, na telefon od klienta lub z informacją o awarii, do której usunięcia pracownik ma się stawić. Nie jest to zatem czas, którym pracownik swobodnie dysponuje. Dlatego przepisy dotyczące dyżuru zabraniają polecania go pracownikom z naruszeniem 11-godzinnych odpoczynków dobowych i 35-godzinnych odpoczynków tygodniowych.
Dyżur pracownika trzeba zaplanować, a plan przechowywać zgodnie z przepisami rozporządzenia o dokumentacji pracowniczej, w dokumentach związanych ze stosunkiem pracy pracownika. Po zmianie przepisów o ewidencji czasu pracy – tj. począwszy od 1 stycznia 2019 r. – dyżur ma być również szczegółowo oznaczony w ewidencji czasu pracy. Pracodawca ma obowiązek wykazać w niej liczbę godzin dyżuru, godzinę rozpoczęcia i zakończenia dyżuru oraz miejsce jego pełnienia. Nie ma przy tym znaczenia, czy pracownik będzie pełnił dyżur po godzinach pracy w zakładzie (>patrz 25 marca), po godzinach pracy zdalnej (>patrz 26 marca), czy po przestoju poleconym przez pracodawcę (>patrz 27 marca). Dyżur jest bowiem okresem, który nie wkracza w godziny zaplanowanej harmonogramowej pracy pracownika.
Zwolnienie od pracy
W okresie zagrożenia Covid-19 wielu pracodawców, chcąc zmniejszyć zagrożenie dla swoich pracowników, skraca ich godziny pracy. Nie wiąże się to z poleceniem pracy zdalnej czy pozostawaniem pracownika na przestoju w pozostałych godzinach. Jest to czas równoważny z czasem pracy, mimo że pracownik nie wykonuje pracy. W takim przypadku pracodawcy często popełniają błąd, ewidencjonując pracownikowi pracę, mimo że jej nie świadczył. Okres niewykonywania pracy, o którym zadecydował pracodawca, należy ewidencjonować jako usprawiedliwioną, płatną nieobecność w pracy (>patrz 30,31 marca w ewidencji).
Przykład:
Pracownicy firmy produkcyjnej wykonują pracę w podstawowym systemie czasu pracy w rozkładzie zmianowym na trzy zmiany: 6-14, 14-22, 22-6. W związku z zagrożeniem zdrowotnym wywołanym epidemią Covid-19 pracodawca, chcąc chronić pracowników, postanowił skrócić wszystkie zmiany o 30 minut, aby osoby przychodzące na kolejne zmiany nie miały kontaktu z tymi schodzącymi ze zmiany poprzedniej. Mimo to w prowadzonej ewidencji czasu pracy zaznaczał każdej ze zmian pracę przez 8 godzin. Takie ewidencjonowanie czasu pracy jest nieprawidłowe i powoduje zastrzeżenia co do rzetelności prowadzonej ewidencji. Pracodawca powinien w tych dniach zaznaczać pracownikom 7,5 godziny pracy oraz 0,5 godziny jako usprawiedliwioną nieobecność płatną. Wówczas ewidencja odzwierciedlałaby rzeczywisty stan faktyczny związany z czasem pracy zatrudnionych.
W5 – wolne z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy
WN – wolna niedziela lub wolne za niedzielę
WS – wolne święto lub dzień wolny za święto
W – wolne z tytułu równoważenia czasu pracy lub niepełnego wymiaru czasu pracy
U – urlop wypoczynkowy
Uo – urlop okolicznościowy
Um – urlop macierzyński
Ur – urlop rodzicielski
Uw – urlop wychowawczy
Ub – urlop bezpłatny
Op – opieka nad zdrowym dzieckiem art. 188 k.p.
Opp – opieka nad dzieckiem
do 8. roku życia – zamknięta szkoła
C – chorobowe
Co – opieka nad chorym
P – wyjście prywatne
Po – odrobienie wyjścia
prywatnego
Nup – nieobecność usprawiedliwiona płatna
Nun – nieobecność usprawiedliwiona niepłatna
Nn – nieobecność nieusprawiedliwiona
Wk – krwiodawstwo
Ww – wezwanie na świadka itp.
D – dyżur domowy
Dp – dyżur w miejscu pracy
Odb – odbiór wolnego za godziny nadliczbowe
Z – praca zdalna
Prz – przestój
