Brawo w biznesie: jak rozwiązywać spółkowe komplikacje

Czy obowiązki przedsiębiorcy przechodzą na spółkę akcyjną

- Po uprawomocnieniu się wyroku, uwzględniającego powództwo o zapłatę, pozwany jednoosobowy przedsiębiorca przekształcił się w sp. z o.o. Czy mogę wystąpić z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności temu wyrokowi przeciwko przekształconej sp. z o.o., czy też muszę wnieść odrębny pozew przeciwko tej spółce – pyta czytelnik.

Przedsiębiorca będący osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej może przekształcić formę prowadzonej działalności w jednoosobową spółkę kapitałową, tj. sp. z o.o. albo S.A. (spółkę przekształconą).

Przedsiębiorca przekształcany staje się spółką przekształconą z chwilą wpisu tej spółki do rejestru (dzień przekształcenia). Jednocześnie właściwy organ ewidencyjny z urzędu wykreśla przedsiębiorcę przekształcanego z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Sąd rejestrowy zaś przesyła niezwłocznie właściwemu organowi ewidencyjnemu odpis postanowienia o wpisie do rejestru przedsiębiorców jednoosobowej spółki kapitałowej powstałej wskutek przekształcenia.

Spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorcy przekształcanego.

Natomiast, jeżeli uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu egzekucyjnego bądź w toku sprawy przed wydaniem tytułu przeszły na inną osobę, sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tej osobie, gdy przejście to będzie wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym.

Na uwagę w omawianym kontekście zasługuje uchwała Sądu Najwyższego z 26 lutego 2015r., III CZP 106/14, w świetle której „Przepis art. 788 § 1 k.p.c. ma zastosowanie w razie przejścia uprawnienia lub obowiązku w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy w spółkę kapitałową ...".

Odpowiadając zatem na pytanie: czytelnik nie musi wytaczać odrębnego powództwa przeciwko przekształconej sp. z o.o. Wystarczy, że wystąpi z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności prawomocnemu wyrokowi przeciwko tejże spółce, załączając do wniosku dokument urzędowy lub prywatny z podpisem urzędowo poświadczonym potwierdzającym przekształcenie pozwanego w sp. z o.o. Np. „Dokumentem potwierdzającym przejście egzekwowanego zobowiązania na inną osobę (art. 788 § 1 k.p.c.) może być odpis wyroku, z którego części wstępnej wynika następstwo prawne dłużnika." (wyrok SN z 9 maja 2002 r., II CKN 803/00). Zgodnie natomiast z uchwałą SN z 7 lutego 1997 r., III CZP 125/96 „Sporządzony w postępowaniu upadłościowym i zatwierdzony przez sędziego- komisarza plan podziału funduszów masy, w którym w celu zaspokojenia wierzycieli przyznano im wierzytelności przysługujące upadłemu wobec osób trzecich, stanowi dokument urzędowy stwierdzający przejście uprawnienia po powstaniu tytułu egzekucyjnego na inną osobę w rozumieniu art. 788 § 1k.p.c..".

Granice głosowania pełnomocnika na zgromadzeniu

- Posiadam 30 proc. udziałów w sp. z o.o. Udzieliłem pełnomocnictwa koledze do reprezentowania mnie na jednym ze zgromadzeń wspólników. Był on upoważniony do składania w moim imieniu wszelkich oświadczeń oraz wykonywania prawa głosu w zakresie spraw objętych porządkiem obrad określonym w zaproszeniu. W trakcie zebrania większościowy wspólnik poddał pod głosowanie dodatkowy wolny wniosek. Rozszerzony porządek obrad został zaakceptowany przez 100 głosów. W ramach zaś owego nowego wolnego wniosku podjęto dwie uchwały stosunkiem głosów: 70 proc.– „za", 30 proc. – „przeciwko" (moje udziały). Czy tak podjęte uchwały są ważne – pyta czytelnik.

Zasadą jest, że w sprawach nieobjętych porządkiem obrad zgromadzenia wspólników sp. z o.o. nie można powziąć uchwały. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy cały kapitał zakładowy jest reprezentowany na zebraniu udziałowców, a nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego jej podjęcia.

Pełnomocnictwo udzielone przez czytelnika dawało prawo jego reprezentantowi do nieskrępowanego żadnymi ograniczeniami udziału w zebraniu udziałowców. Jedynie wykonywanie prawa głosu dotyczyło wyłącznie spraw objętych harmonogramem obrad.

W sytuacji, w której udziałowiec działa na zgromadzeniu wspólników przez pełnomocnika, o jego obecności można mówić jedynie w tych granicach, w jakich umocował go do wykonywania prawa głosu. Tylko wtedy jest reprezentowany przy podejmowaniu uchwał.

Analogicznie stwierdził SN w wyroku z 20 marca 2015 r., II CSK 384/14.

Skoro zatem czytelnik umocował reprezentanta do głosowania tylko w ramach agendy obrad określonej w zaproszeniu na zgromadzenie wspólników, oznacza to, że w odniesieniu do spraw wykraczających poza ten porządek, następnie przegłosowany, nie był on obecny na zebraniu udziałowców.

Owe dwie uchwały powzięte na skutek poszerzenia harmonogramu obrad są zatem dotknięte nieważnością. Zostały one mianowicie podjęte z naruszeniem art. 239 § 1 k.s.h., czyli w kwestiach wykraczających poza porządek obrad, gdy przy ich powzięciu na zebraniu wspólników nie był reprezentowany cały kapitał zakładowy. Czytelnikowi przysługuje więc prawo do wytoczenia powództwa o stwierdzenie ich nieważności na podstawie art. 250 pkt 4 k.s.h. w zw. z art. 252 § 1 k.s.h. (autorka pomija w tym artykule wszelkie kwestie związane z wytoczeniem w/w powództwa).

Kiedy rada nadzorcza może odwołać zarząd

- Jestem eksczłonkiem dwuosobowego zarządu sp. z o.o. Skład tego organu był powoływany i odwoływany przez zgromadzenie wspólników. W umowie tej spółki nie było zapisu o kadencyjności członków owego gremium. Rada nadzorcza, na początku czerwca 2016 r., podjęła uchwałę o wygaśnięciu mojego i wiceprezesa zarządu mandatu. Pod koniec tego miesiąca zaś nadzwyczajne zebranie udziałowców powzięło uchwałę zmieniającą umowę spółki, na mocy której ustalono, że począwszy od pierwszej kadencji, zarząd jest powoływany bezterminowo. Czy uchwała rady nadzorczej jest ważna – pyta czytelnik.

Rada nadzorcza nie miała kompetencji do badania ważności mandatów czytelnika i drugiego członka zarządu. Nie mogła więc w tej kwestii podejmować ani uchwał potwierdzających ważność tych mandatów, ani je kwestionujących, gdyż nie mogła składać żadnych własnych oświadczeń woli w tym zakresie. Uchwała rady nadzorczej sp. z o.o. stwierdzająca wygaśnięcie mandatów członków zarządu nie wywołuje skutków prawnych w sytuacji, gdy umowa tej spółki nie przyznaje ww. gremium prawa do powoływania i odwoływania osób wchodzących w skład organu zarządzającego. Powzięta w opisanej sprawie uchwała rady nadzorczej stanowiła jedynie o przekonaniu jej obsady, że według uzyskanej przez jej członków wiedzy spółka nie ma organu wykonawczego na skutek wygaśnięcia mandatów członków jej zarządu. Stwierdzenie to w postaci omawianej uchwały nie odniosło więc żadnego skutku prawnego. Przedmiotowa uchwała nie ukształtowała zatem żadnych praw ani obowiązków stron w zakresie stosunku spółki i z tego powodu jest pozbawiona doniosłości prawnej.

Tak też uznał SN w wyroku z 4 marca 2015 r., IV CSK 378/14.

Gdy nie ma zarządu sp. z o.o. a jest proces

- Jestem pozwanym przedsiębiorcą w sprawie o zapłatę. Pozew wytoczyła sp. z o.o. W procesie, przed sądem I instancji, powódka była reprezentowana przez pełnomocnika – adwokata. Przed ostatnią rozprawą zaś rezygnację złożyli wszyscy członkowie zarządu tejże spółki. Natomiast inne osoby w ich miejsce nie zostały powołane. W rezultacie powodowa spółka pozostała bez tego organu. Ostatnia rozprawa odbyła się, a wyrok uwzględniający powództwo został wydany. Czy to postępowanie jest ważne – pyta czytelnik.

Zgodnie z art. 38 Kodeksu cywilnego osoba prawna, a więc m.in. sp. z o.o., działa poprzez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie. W świetle natomiast art. 201 Kodeks spółek handlowych zarząd prowadzi sprawy sp. z o.o. i ją reprezentuje. Brak w składzie tego organu zaś sąd, na podstawie art. 202 k.p.c., powinien wziąć pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy.

W sprawie czytelnika sąd powinien był zatem zobowiązać sp. z o.o. do uzupełnienia braku w zakresie zdolności procesowej w wyznaczonym terminie. Po bezskutecznym zaś upływie zakreślonego czasu, sąd zobligowany byłby znieść postępowanie w zakresie nim dotkniętym i zawiesić je.

Skoro w opisanym przypadku tak się nie stało, to brak organu powołanego do reprezentowania strony (tu – sp. z o.o.) stanowi przyczynę nieważności postępowania niezależnie od tego, czy w jej imieniu działa pełnomocnik.

Do takich wniosków doszedł Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 21 maja 2015 r., I ACa 1735/14.