Po trzecie – w odniesieniu do kary umownej, jeżeli strony w umowie nie zastrzegą inaczej, wierzyciel pozbawiony jest możliwości dochodzenia od dłużnika odszkodowania ponad wartość zastrzeżonej kary. Odmiennie sytuacja przedstawia się w przypadku wynagrodzenia uzupełniającego – zastrzeżenie wynagrodzenia uzupełniającego nie wyklucza samo w sobie możliwości żądania przez wierzyciela naprawienia szkody, w szczególności poprzez zapłatę odszkodowania.
Różnice na gruncie prawa podatkowego
Pierwsza różnica wynika z odmiennych sposobów dokumentowania. Zapłata naliczonej kary umownej nie podlega opodatkowaniu VAT (co także odróżnia ją od wynagrodzenia uzupełniającego). Jako czynność niepodlegająca VAT jest dokumentowana innym dowodem niż faktura VAT (zarezerwowana dla dokumentowania czynności z zakresu ustawy o podatku od towarów i usług). Dlatego naliczoną karę umowną należy udokumentować w inny sposób, np. na podstawie noty obciążeniowej. Z kolei wynagrodzenie uzupełniające, jako czynność podlegająca VAT, dokumentowane jest przy pomocy faktury VAT. Istotne jest przy tym, że stawka podatku VAT dla wynagrodzenia uzupełniającego, będzie zawsze stawką podstawową (czyli aktualnie wynosi 23 proc.). Nawet bowiem w przypadku, gdy dla świadczenia pierwotnego stosuje się stawkę obniżoną (np. 8 proc.), wynagrodzenie uzupełniające obciążone będzie ww. stawką podstawową.
Przykład
Dla usługi odbioru i zagospodarowania odpadów stosuje się obniżoną stawkę VAT – 8 proc. Jednak wynagrodzenie uzupełniające za niedostarczenie umownie określonej, minimalnej, ilości odpadów, jako wynagrodzenie za świadczenie usługi pozostawania w gotowości do odbioru odpadów, obciążone będzie stawką podstawową, tj. stawką 23 proc.
Z kolei w zakresie podatku dochodowego zarówno kara umowna otrzymana przez przedsiębiorcę, jak i uzyskane przez niego wynagrodzenie uzupełniające, stanowią przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej podlegający opodatkowaniu. Oczywiście w przypadku kary umownej przychodem jest cała kwota otrzymanej kary, w przypadku wynagrodzenia uzupełniającego – kwota netto.
Jednak kary umowne stanowią przychód u wierzyciela w momencie ich faktycznego otrzymania (metoda kasowa). Zgodnie z ogólną zasadą za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane (co odnosi się np. do wynagrodzenia uzupełniającego).
Za datę powstania przychodu uważa się natomiast (z zastrzeżeniem ustawowych wyjątków) dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności. Zasada ta nie znajduje jednak zastosowania w przypadku kary umownej, która nie jest związana z wydaniem rzeczy, zbyciem prawa majątkowego lub wykonaniem usługi. Oznacza to, że przedsiębiorca który otrzymuje kwotę odszkodowania, za datę zaś powstania przychodu powinien uznać dzień otrzymania zapłaty.