Tak uznał Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale siedmiu sędziów z 13 kwietnia 2015 r., I OPS 3/14.
Prokuratur generalny wniósł o podjęcie przez skład siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego uchwały mającej na celu wyjaśnienie „Czy podstawą odmowy zwrotu wywłaszczonej nieruchomości na rzecz byłego właściciela lub jego następcy prawnego, w sytuacji wystąpienia materialnoprawnych przesłanek z art. 136 ust. 3 w zw. z art. 137 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (u.g.n.) może być zbycie tej nieruchomości przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego osobie trzeciej z pominięciem procedury przewidzianej w art. 136 ust. 1 i 2 tej ustawy?". Innymi słowy, chodziło o wyjaśnienie, czy może być wydana decyzja o odmowie zwrotu nieruchomości wywłaszczonej, która nie została użyta na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli Skarb Państwa (jednostka samorządu terytorialnego) wyzbył się prawa do tej nieruchomości na rzecz osoby trzeciej z naruszeniem przepisów, które nakładają obowiązek zawiadomienia poprzedniego właściciela (jego spadkobierców) o zamiarze użycia wywłaszczonej nieruchomości na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu oraz poinformowania o możliwości jej zwrotu. Jak wskazał prokurator generalny, kontrowersje w tym zakresie wynikają m.in. z tego, że u.g.n. wśród przesłanek zwrotu nieruchomości pomija konieczność dysponowania przez Skarb Państwa (jednostkę samorządu terytorialnego) nieruchomością w chwili składania wniosku o zwrot.
NSA podjął uchwałę o treści przytoczonej na wstępie. W uzasadnieniu wskazał, że wprawdzie zwrot wywłaszczonej nieruchomości nie jest możliwy, jeżeli Skarb Państwa (jednostka samorządu terytorialnego) wyzbył się własności. Podkreślił jednak, że byłemu właścicielowi (jego spadkobiercy) przysługuje roszczenie odszkodowawcze, którego może dochodzić na drodze sądowej.
Komentarz eksperta
Anna Główka, radca prawny w warszawskim biurze Rödl & Partner
Zgodnie z art. 136 ust. 3 u.g.n. poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli, stosownie do przepisu art. 137, stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Przepis art. 137 ust. 1 stanowi, że nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli:
