Radca prawny bez widoków na świadczenie darmowej pomocy poza swoim okręgiem

Złe wieści dla profesjonalnych pełnomocników, którzy chcieliby świadczyć bezpłatną pomoc prawną poza swoim okręgiem. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) potwierdził niedawno, że ubieganie się o taką możliwość ma związek z wpisem na konkretną listę radców prawnych czy adwokatów.

Czy darmową pomoc prawną można świadczyć bez względu na wpis?

Spór trafił na wokandę za sprawą prawniczki – radczyni prawnej, która planowała udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej w punktach zlokalizowanych w kilku dolnośląskich powiatach, w tym we Wrocławiu. Złożyła stosowne deklaracje w odpowiedzi na ogłoszenia dziekana Wrocławskiej Okręgowej Izby Radców Prawnych (OIRP), ale w dwóch losowaniach została odesłana z kwitkiem. Izba, do której aplikowała, zauważyła bowiem, że prawniczka jest wpisana na listę radców prawnych, ale w Wałbrzychu. A wrocławska OIRP nie ma kompetencji do wyznaczenia do punktu nieodpłatnej pomocy prawnej radcy prawnego wpisanego na listę w innym okręgu. 

Kobieta upierała się przy swoim. Przekonywała, że przecież radcowie prawni tworzą jeden samorząd zawodowy. I nie ma powodów, aby sama przynależność do izby w innym okręgu zmieniała cokolwiek w statusie zawodowym radcy prawnego, w szczególności jako pełnomocnika profesjonalnego do prowadzenia spraw z urzędu. Zwłaszcza że choć jest wpisana na listę OIRP w Wałbrzychu, to wykonuje zawód na obszarze działania Izby Wrocławskiej.

Czytaj więcej

Bezpłatna pomoc prawna

Bezpłatna pomoc prawna. Radcowie chcą zmiany, która ułatwi wszystkim życie

Samorząd radców prawnych konsultuje zmiany w regulaminie wyznaczania fachowców do punktów nieodpł...

Wrocławska korporacja była jednak nieugięta. Wyjaśniła, że partnerem dla powiatu w realizacji programu nieodpłatnej pomocy prawnej powinna być konkretna okręgowa izba radców prawnych, do której przynależą radcowie, którzy mają ją świadczyć. Na poparcie swojego stanowiska powołała się na swoje uchwały dotyczące regulaminu wyznaczania radców prawnych do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej i jej udokumentowania. A wynika z nich jasno, że dziekan ma obowiązek zakomunikowania o terminie składania deklaracji jedynie radcom danej rady okręgowej izby radców prawnych. Ponadto zgodnie z regulaminem radca prawny może być wyznaczony do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej wyłącznie na terenie okręgowej izby radców prawnych, w której jest wpisany na listę. 

Rada OIRP z Wrocławia podkreśliła również, że ma obowiązek weryfikacji, czy zachodzą przesłanki wyłączające radcę prawnego z udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej. W spornym przypadku nie jest w posiadaniu takich informacji. Zasłoniła się przy tym RODO i brakiem podstawy prawnej do wystąpienia do OIRP w Wałbrzychu o ich udostępnienie. Zaznaczono, że choć wrocławska OIRP miałaby interes prawny do uzyskania takich informacji, to już wałbrzyska nie ma obowiązku prawnego w tym zakresie.

Czy radca prawny może być wylosowany do punktu darmowej pomocy prawnej w innym okręgu?

Prawniczka poskarżyła się do sądu administracyjnego na sporządzenie imiennych wykazów radców prawnych i ich przekazanie wyznaczonym powiatom, a także na pominięcie jej zgłoszenia w losowaniu. Nic jednak nie wskórała. Najpierw wszystkie jej trzy skargi oddalił Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) we Wrocławiu. I we wszystkich sprawach doszedł do zbieżnego wniosku: rada OIRP ma kompetencje związane ze staraniem się o zapewnienie należytego wykonywania zawodu nie wobec wszystkich radców prawnych zamieszkujących na terenie danego okręgu, lecz tylko tych, którzy są wpisani na prowadzoną przez nią listę radców prawnych.

Czytaj więcej

Bezpłatna pomoc prawna

Nieodpłatna pomoc prawna – jaka i dla kogo

Każdy klient, także ubogi, ma prawo do przedsądowej pomocy na najwyższym poziomie, objętej rygora...

WSA przypomniał, że rada OIRP zobowiązana jest do imiennego wskazywania radców prawnych oraz ich zastępców, wyznaczonych do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej. Po analizie przepisów zauważył też, że udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej i zwiększanie świadomości prawnej społeczeństwa należy do sfery zadań publicznych. Zawieranie corocznie przez powiat porozumienia z właściwymi okręgowymi radami adwokackimi i okręgowymi izbami radców prawnych jest obligatoryjne oraz służy prawidłowemu wykonaniu zadań. Organy samorządu adwokackiego i radcowskiego współdziałają z powiatem w zakresie wykonywania zadań publicznych związanych z udzielaniem nieodpłatnej pomocy prawnej. 

Jak podkreślił sąd w następstwie czynności wskazania przez radę OIRP konkretnego z imienia i nazwiska radcy prawnego, ten zawiera z powiatem umowę, na podstawie której udziela nieodpłatnej pomocy prawnej. Nie miał więc wątpliwości, że osobą uprawnioną do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej nie jest każdy adwokat lub radca prawny, ale tylko taki, który ma podpisaną umowę z powiatem. Jej zawarcie warunkuje uprzednie wskazanie przez organ samorządu radcowskiego.

Czy izba radców prawnych może wyznaczać do darmowej pomocy prawnej radców spoza swojej listy?

WSA nie zgodził się, że rada OIRP przy losowaniu radców prawnych, tworzeniu oraz przekazaniu wykazu wyznaczonych do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej powinna uwzględniać również radców spoza jej listy. Jego zdaniem uchwały rad OIRP związane z realizacją obowiązków ze względu na ich właściwość funkcjonalną i miejscową mogą dotyczyć jedynie radców prawnych będących członkami danej izby.