Notariusz, komornik i referendarz wyręczą sędziego i przyspieszą proces

Projekt zmian w kodeksie postępowania cywilnego zakłada, że z sądów przekazane mają być notariuszom wszelkie czynności w sprawach spadkowych rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym (tzw. niespornym).

Gdy nie ma sporu

Rejenci od pewnego czasu zajmują się z powodzeniem poświadczaniem dziedziczenia. Nowe zaś kompetencje notariuszy mają objąć: zarząd spadku nieobjętego, zabezpieczenie spadku i spis inwentarza (pozwala ograniczyć odpowiedzialność za długi spadkowe do wartości schedy), ogłoszenie testamentu oraz działu spadku.

Jest jednak jedno istotne ograniczenie: notariusz będzie mógł dokonać czynności w tych sprawach tylko wówczas, gdy nie ma sporu między ich uczestnikami. W razie zaś stwierdzenia sporu, będzie odmawiał dokonania czynności i przekaże ją sądowi.

Notariusze są bardzo zadowoleni z tej propozycji, ale postulują jeszcze większą rolę notariatu.

– Takie przekazanie kompetencji to w istocie uznanie roli notariusza jako organu ochrony prawnej, tymczasem rząd wysyła fundamentalnie sprzeczne komunikaty – wskazuje notariusz Leszek Zabielski, przewodniczący rady fundacji Centrum Naukowe Notariatu. – Mówimy tu bowiem o czynnościach skutecznych wobec wszystkich (erga omnes), a więc wysuwa się na pierwszy plan art. 80 § 2 prawa o notariacie mówiący o zabezpieczeniu praw i słusznych interesów osób trzecich, a nie tylko stron transakcji. Nie ma zatem miejsca na wprowadzane przez ustawę deregulacyjną urynkowienia i wynikającą z niego stronniczość – tłumaczy.

Mniej sądu w egzekucji

Odciążeniu sądów ma też służyć zwiększenie uprawnień komorników w postępowaniu egzekucyjnym. Zmiana trybu wnoszenia skargi na czynności komornika (to podstawowy środek zaskarżania czynności egzekucyjnych) za pośrednictwem komornika pozwoli mu, w razie zasadności, uwzględnić ją bez angażowania sądu egzekucyjnego.

Istotna zmiana dotyczy egzekucji z nieruchomości: czynności po zakończeniu licytacji, które teraz w większości wykonuje sąd (udzielenie przybicia, przysądzenie własności, zatwierdzenie planu podziału), przejdą na komornika.

– Z zadowoleniem przyjmujemy projekt. Znalazły się w nim wszystkie zgłaszane przez środowisko komorników, ale także organizacje wierzycieli, postulaty, których celem jest zwiększenie szybkości i skuteczności egzekucji przez jej informatyzację i uproszczenie procedury – komentuje Rafał Fronczek, prezes Krajowej Rady Komorniczej.

Przecina problem

Ma być ponadto wprowadzona zasada, że generalnie w sądach egzekucyjnych czynności będą wykonywali referendarze.

Nowela ma przeciąć narastający problem spraw dotyczących tzw. zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej – i tu, jak dość zgodnie proponowali sędziowie i komornicy, rozstrzygać ma samo prawo: w razie zbiegu takich egzekucji, obie dalej będzie prowadził komornik.

Projekt przewiduje też elektronizację niektórych procedur sądowych i egzekucyjnych, np. bankowego tytułu egzekucyjnego.