Jak się uchylić od długów spadku

Oświadczenie o skorzystaniu z dobrodziejstwa inwentarza (a więc o ograniczonej odpowiedzialności za długi spadkowe) może być złożone w postępowaniu o zatwierdzenie uchylenia się od skutków błędu polegającego na niezłożeniu takiego oświadczenia. Jego skuteczność zależy od zachowania rocznego terminu od wykrycia błędu. Musi być też dochowana forma takiego oświadczenia.

Pułapka w przepisach

Sąd Najwyższy (sygn. akt III CZP 77/13) w uchwale stwierdził, że przepisy prawa spadkowego zawierają pułapkę dla spadkobiercy, jeśli spadek zawiera długi.

Są dwie możliwości, aby uniknąć kłopotu: spadkobierca może w ogóle spadek odrzucić i zostaje wtedy wyłączony od dziedziczenia. Może też przyjąć spadek z tzw. dobrodziejstwem inwentarza, co oznacza, że spłaca długi tylko do wartości przejętego spadku. Takie oświadczenie musi jednak złożyć w ciągu sześciu miesięcy, a nie wszyscy o tym pamiętają.

Ten problem dotknął też Wandę Ł., jedno z czworga dzieci i spadkobierców ustawowych po matce, która, jak się okazało, miała wszczęte za życia postępowanie podatkowe dotyczące nieudokumentowanych źródeł pochodzenia 300 tys. zł, które brat Wandy Ł. wpłacił na konto matki, a ta z kolei darowała je synowi. Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku wytoczył naczelnik Urzędu Skarbowego w Białej Podlaskiej zainteresowany obciążeniem ewentualnym podatkiem spadkobierców.

Wanda Ł., gdy się o tym dowiedziała, złożyła wniosek o uchylenie się od skutków niezłożenia oświadczenia dotyczącego przyjęcia spadku, a dokładnie skorzystania z dobrodziejstwa inwentarza. Wniosek ten złożyła jednak dopiero w sądzie na piśmie.

Naprawienie błędu

Sąd Rejonowy oddalił go. Uznał, że mogła się zwrócić do urzędu skarbowego o informacje dotyczące postępowania podatkowego. Z kolei lubelski Sąd Okręgowy (sędzia sprawozdawca Ewa Bezelan) powziął wątpliwości, w jakim trybie powinno następować uchylenie się od błędu. Wanda Ł. złożyła bowiem oświadczenie pisemne o uchyleniu się od błędu przed sądem w terminie, ale wymagane poświadczenie podpisu już po jego przekroczeniu.

Maciej Gocłowski, starszy radca Prokuratorii Generalnej, optował za dochowaniem wszelkich wymagań formalnych także dla oświadczenia o uchyleniu się od błędu w kwestii dobrodziejstwa inwentarza. SN się do tego przychylił, dopuścił jednak złożenie oświadczenia o dobrodziejstwie inwentarza w trakcie procedury zatwierdzania przez sąd oświadczenia o uchyleniu się od błędu, bez którego jest ono nieważne. Uzasadnienie będzie za blisko miesiąc na piśmie.

Co mówią przepisy

Dobrodziejstwo inwentarza

- Spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy bez żadnej czynności z jego strony – wraz z długami.

- By skorzystać z dobrodziejstwa inwentarza, spadkobierca musi złożyć odpowiednie oświadczenie.

- Może je złożyć w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o powołaniu do spadku.