Zwykły skład Sądu Najwyższego skierował do całej Izby Cywilnej pytanie prawne, jakie skutki ma uznanie za niewdzięcznego jednego z obdarowanych małżonków (V CSK 444/14).
Takie przypadki nie są rzadkie. Poważniejszych darowizn najczęściej dokonują rodzice dziecku, a czasem także jego małżonkowi do ich wspólnego majątku. Stwierdzenie niewdzięczności obdarowanego skutkuje powrotem rzeczy do darczyńcy. Przy małżonkach jest trudniej.
Małżonkowie Irena i Tadeusz K. darowali jedną z dwóch kondygnacji domu córce i zięciowi. Po kilku latach zachowanie córki stało się dla rodziców nie do wytrzymania: wyzywała ich, nazywała donosicielami i złodziejami, wreszcie dopuszczała się rękoczynów, a po awanturach wzywała policję. Odwołali więc darowiznę w stosunku do niej ze względu na rażącą niewdzięczność, o czy mówi art. 898 kodeksu cywilnego, i wystąpili z pozwem o wydanie im części należącej do córki, tj. połowy kondygnacji.
Sąd Okręgowy w Gliwicach i Apelacyjny w Katowicach oddaliły powództwo. Uznały, że gdy darczyńca odwołuje z darowizny dokonanej do wspólnego majątku tylko część, nie przysługuje mu roszczenie o powrotne przeniesienie własności tej części (ze względu m.in. na zakaz dzielenia wspólnego majątku w trakcie małżeństwa), tylko roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, a więc o zapłatę korzyści.
Rozpatrując skargę kasacyjną rodziców, Sąd Najwyższy postanowił zapytać całą Izbę Cywilną SN, jak postępować w takich wypadkach. W kilku orzeczeniach i uchwałach SN wskazywał, że ustrój wspólności majątkowej nie może zmieniać ustawowej regulacji dotyczącej umowy darowizny i możliwości jej odwołania. Zdaniem składu pytającego stanowisko to budzi istotne wątpliwości, choćby dlatego że po takim odebraniu części darowizny drugi, „niewinny" małżonek byłby współwłaścicielem nieruchomości z darczyńcą, czego ten może sobie nie życzyć. Jeżeli darczyńca, zamiast darować ją w częściach poszczególnym małżonkom (do ich odrębnych majątków), dokonuje darowizny do majątku wspólnego, powinien się liczyć z ryzykiem ograniczeń przy jej odwołaniu.
