Dematerializacja akcji – zmiany dla spółek akcyjnych

Rada Ministrów przyjęła kolejny projekt o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, który dotyczy tzw. obowiązkowej dematerializacji akcji w spółkach akcyjnych i spółkach komandytowo-akcyjnych. Autorem zmian jest Ministerstwo Sprawiedliwości. W uzasadnieniu projektu wskazuje, iż celem dematerializacji akcji jest przede wszystkim zwiększenie bezpieczeństwa i efektywności obrotu akcjami spółek nienotowanych na rynku regulowanym.

Istota procedury obowiązkowej dematerializacji akcji.

Czytaj także: Dematerializacja akcji - nowe obowiązki spółek

Koniec z tradycyjnym dokumentem

Założeniem projektu nowelizacji jest wprowadzenie obligatoryjnej dematerializacji akcji na okaziciela i akcji imiennych spółek akcyjnych oraz spółek komandytowo-akcyjnych, które nie podlegają obowiązkowej dematerializacji. Oznacza to, że według nowych przepisów akcje nie będą już miały formy tradycyjnego dokumentu. i będą one zmienione w wyżej wymienionych spółkach odpowiednio:

? zapisem w systemie teleinformatycznym (w przypadku wyboru przez spółkę tzw. „rejestru akcjonariuszy" prowadzonego w postaci elektronicznej przez podmiot kwalifikowany) albo

? zapisem na rachunku papierów wartościowych na wzór spółki publicznej (w przypadku wyboru przez spółkę zarejestrowania akcji w depozycie papierów wartościowych w rozumieniu przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi).

Kto zdecyduje

Wyboru jednego ze wskazanych powyżej reżimów dematerializacji akcji będzie dokonywało walne zgromadzenie akcjonariuszy istniejącej spółki akcyjnej lub spółki komandytowo-akcyjnej, a przy zawiązaniu takiej spółki – jej założyciele.

Kolejnym krokiem związanym z obowiązkową dematerializacją akcji będzie zawarcie przez daną spółkę umowy o prowadzenie rejestru akcjonariuszy z podmiotem wybranym przez walne zgromadzenie akcjonariuszy lub odpowiednio umowy o rejestrację akcji w depozycie papierów wartościowych.

Kluczowe daty

Następnie spółka zobowiązana będzie wezwać akcjonariuszy aż pięciokrotnie do złożenia dokumentów akcji w spółce oraz do udostępnienia informacji o wezwaniu na stronie internetowej. Przy czym pierwsze wezwanie powinno nastąpić do dnia 30 czerwca 2020 roku.

Kluczową datą w zakresie obligatoryjnej dematerializacji akcji ma być 1 stycznia 2021 roku, wówczas wygaśnie moc obowiązująca wszystkich niezdematerializowanych dokumentów akcji.

Z tym dniem uzyskują moc prawną wpisy akcji w tzw. rejestrze akcjonariuszy, a w przypadku wyboru zarejestrowania akcji, w depozycie papierów wartościowych - zapisy jej akcji na rachunkach papierów wartościowych. Dotychczasowy dokument akcji zachowa moc dowodową wyłącznie, gdy akcjonariusz będzie przez 5 lat od planowanego dnia wejścia w życie ustawy (czyli do dnia 1 stycznia 2026 roku), wykazywał wobec spółki, że przysługują mu prawa udziałowe.

Będa kary

Należy podkreślić, iż projekt nowelizacji przewiduje wprowadzenie osobnej sankcji karnej w postaci grzywny do kwoty 20.000 zł wobec osób uprawnionych samodzielnie lub łącznie z innymi osobami do reprezentowania spółki akcyjnej albo komandytowo-akcyjnej, które nie wykonają obowiązków związanych z wezwaniem akcjonariuszy do złożenia akcji i zawarciem umowy o prowadzenie rejestru akcjonariuszy lub umowy o rejestrację akcji w depozycie papierów wartościowych.

Jawność rejestru akcjonariuszy

Kolejne zagadnienie o którym mowa w nowelizacji, przewiduje, iż rejestr akcjonariuszy zawierający ich wybrane dane będzie jawny dla spółki i każdego jej akcjonariusza, za pośrednictwem podmiotu prowadzącego rejestr. Dodatkowo w przypadkach określonych na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej i o kontroli skarbowej, dostęp do danych z rejestru akcjonariuszy mogą mieć także, właściwe organy państwa na zasadach takich jak przy dostępie do tajemnicy bankowej i maklerskiej.

Mając na uwadze powyższe należy wskazać, iż dotychczasowa anonimowość akcjonariuszy z akcji na okaziciela (w szczególności względem spółki) zostanie w istotny sposób ograniczona (jedynym przejawem myślenia o ochronie prywatności akcjonariusza i jego danych osobowych jest rozwiązanie, zgodnie z którym akcjonariusz nie musi podawać adresu zamieszkania, tylko adres do doręczeń - wybór należy w tym zakresie do akcjonariusza).

Obrót akcjami

Projekt ustawy przewiduje ujednolicenie zasad obrotu akcjami imiennymi i akcjami na okaziciela. Nowelizacja zakłada, że nabycie zdematerializowanej akcji rejestrowej lub ustanowienie na niej ograniczonego prawa rzeczowego następować będzie z chwilą dokonania odpowiedniego wpisu w rejestrze akcjonariuszy.

Należy zauważyć, iż planowana zmiana w istotny sposób zrywa z dotychczasowym reżimem rozporządzania akcjami w niepublicznej spółce akcyjnej lub spółce komandytowo-akcyjnej, który dla skuteczności przeniesienia akcji wymagał jedynie piśmiennego oświadczenia oraz przeniesienia posiadania akcji (akcje imienne) lub samego wydania dokumentu akcji (akcje na okaziciela).

Wpis do rejestru

Opisana powyżej ogólna zasada (zgodnie, z którą przesłanką nabycia prawa z akcji ma być wpis do rejestru akcjonariuszy) nie znajdzie jednak zastosowania do zdarzeń prawnych przy których – na podstawie szczególnego przepisu – przejście akcji czy też ustanowionego na niej prawa rzeczowego następuje ex lege z chwilą zajścia danego zdarzenia (np. powołanie do spadku), a także objęcia akcji w drodze wniesienia jej jako wkładu niepieniężnego do spółki, połączenia, podziału lub przekształcenia spółki (z wyjątkiem objęcia akcji w przypadku warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego).

Obowiązek prowadzenia stron internetowych

Projekt ustawy nowelizującej nakłada na wszystkie niepubliczne spółki akcyjne oraz spółki komandytowo-akcyjne obowiązek założenia i prowadzenia własnej strony internetowej przeznaczonej co najmniej w zakresie wymaganym na komunikację z akcjonariuszami. Spółka zobligowana będzie publikować na stronie internetowej wszelkie ogłoszenia wymagane prawem i jej statutem. Z obowiązkiem prowadzenia przez spółki akcyjne i spółki komandytowo-akcyjne własnej strony internetowej przeznaczonej do komunikacji z akcjonariuszami połączony jest obowiązek zgłoszenia adresu strony internetowej w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego.

Łukasz Warszawski senior associate w zespołach korporacyjnym oraz VAT, akcyzy i cła

O ile sama idea i kierunek zmian przewidzianych przez polskiego ustawodawcę wydają się słuszne, z uwagi, że proces dematerializacji akcji jest znakiem obecnych czasów, o tyle już zaproponowane w projekcie rozwiązania prawne mające doprowadzić do realizacji celu mogą budzić pewne wątpliwości.

Projekt w znaczący sposób ogranicza uprawnienie akcjonariuszy spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych w zakresie korzystania przez nich z prawa własności w aspekcie, w jakim ich wykonywanie umotywowane było dyskrecją zagwarantowaną poprzez anonimowość nabywana i zbywania akcji na okaziciela. Skutkiem rejestracji akcji na okaziciela będzie zrównanie w tym zakresie tej akcji z akcją imienną, co z kolei odbierze akcji na okaziciela cechę istotną z punktu widzenia wielu akcjonariuszy.

W tym miejscu warto dodać, iż wbrew twierdzeniom autorów projektu, obecna konstrukcja akcji na okaziciela nie służy całkowitemu „ukryciu" akcjonariusza spółki niepublicznej, ponieważ związana z tą akcją anonimowość znajduje wyłączenia, jak przykładowo w sytuacji wykonywania prawa głosu z akcji na okaziciela (akcjonariusz składa wówczas dokumenty akcji w spółce co najmniej na tydzień przed terminem walnego zgromadzenia, ujawniając tym samym przed spółką swoją tożsamość).

Istotne wątpliwości budzi również zasadność powierzenia przez ustawodawcę bardzo dużej władzy decyzyjnej w ręce podmiotów trzecich prowadzących rejestr akcjonariuszy. Zgodnie z projektem, to ww. podmioty, dokonując (lub odmawiając) wpisu w rejestrze będą decydować o skuteczności przeniesienia praw z akcji, ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na akcji, wypłacie dywidendy akcjonariuszom lub wykreśleniu akcjonariuszy pozbawionych prawa uczestnictwa w spółce.