Złożenie wniosku o podjęcie postępowania, który jest bezzasadny, nie tamuje umorzenia

Jeżeli postępowanie zostało zawieszone na skutek niewskazania przez powoda w wyznaczonym terminie adresu pozwanego, to jego umorzenie następuje, gdy wniosek o jego podjęcie nie został zgłoszony w ciągu roku od daty postanowienia o zawieszeniu. Złożenie wniosku o podjęcie postępowania, który jest bezzasadny, nie tamuje umorzenia.

Publikacja: 08.04.2016 03:00

Złożenie wniosku o podjęcie postępowania, który jest bezzasadny, nie tamuje umorzenia

Foto: 123RF

Tak uznał Sąd Najwyższy uchwale z 18 listopada 2015 r., III CZP 74/15.

Sąd rejonowy postanowieniem z 15 stycznia 2014 r. zawiesił postępowanie na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 kodeksu postępowania cywilnego, powódka bowiem – mimo wezwania i upływu wyznaczonego terminu – nie podała adresów zamieszkania pozwanych.

4 grudnia 2014 r. powódka wniosła o ustanowienie kuratora dla pozwanych, nieznanych z miejsca pobytu, informując sąd, że występowała do Centrum Personalizacji Dokumentów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, skąd otrzymała informację, iż pozwani nie są zameldowani na terenie Polski. Jednocześnie wniosła o podjęcie zawieszonego postępowania.

Postanowieniem z 20 lutego 2015 r. sąd rejonowy, oddalając wniosek o ustanowienie kuratora, odmówił podjęcia postępowania, które następnie – tym samym postanowieniem – umorzył. Stwierdził, że wniosek o ustanowienie kuratora nie został dostatecznie uprawdopodobniony, skoro zatem nie ustała przyczyna zawieszenia i wniosek o podjęcie postępowania był bezzasadny, to – wobec upływu rocznego terminu ustanowionego w art. 182 § 1 k.p.c. – należało postępowanie umorzyć.

Rozpoznając zażalenie powódki, sąd okręgowy powziął poważne wątpliwości co do tego, czy przyczyną umorzenia postępowania na podstawie art. 182 § 1 k.p.c. jest brak aktywności strony, polegający na niezłożeniu w ciągu roku jakiegokolwiek wniosku o podjęcie postępowania, czy też na niezłożeniu wniosku skutecznego, i przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne: Czy na tle przepisu art. 182 § 1 zd. 1 k.p.c. bieg terminu rocznego, o którym w nim mowa, przerywa każdy czy też tylko skuteczny, tzn. pozytywnie rozpatrzony przez Sąd, wniosek o podjęcie zawieszonego w sprawie postępowania?

Sąd Najwyższy podjął uchwałę o treści przytoczonej na wstępie.

Komentarz eksperta

Justyna Biskupska, radca prawny w poznańskim biurze Rödl & Partner

Umorzenie postępowania jest jedną z niemerytorycznych form zakończenia postępowania. Jego przyczyny zostały unormowane zasadniczo w art. 355 k.p.c., zgodnie z którym sąd umarza postępowania, czyli kończy je definitywnie bez podejmowania rozstrzygnięcia co do istoty sporu, jeżeli powód cofnął pozew ze skutkiem prawnym lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne.

Odrębną od art. 355 k.p.c. podstawę umorzenia postępowania stanowi art. 182 § 1 k.p.c. Nawiązuje on jednak do przesłanek przewidzianych w tym pierwszym przepisie – przewiduje bowiem przypadki umorzenia postępowania w sytuacjach, w których powód wprawdzie pozwu nie cofnął, ale swoim zachowaniem dał podstawy do domniemania, że wniesionego powództwa już nie popiera. Art. 182 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. stanowi, że sąd umarza postępowanie zawieszone m.in. z przyczyn określonych w art. 177 § 1 pkt 6 (m.in. niewskazanie przez powoda adresu pozwanego), jeżeli wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu roku od daty postanowienia o zawieszeniu. Wykładnia literalna przepisu wskazuje, że w celu zapobieżenia umorzeniu postępowania wystarczy zgłoszenie wniosku, bez względu na jego zasadność i skuteczność z punktu widzenia dalszego toku postępowania. Sąd Najwyższy w komentowanej uchwale uznał jednak, że takie rozumienie tego przepisu, oparte wyłącznie na wykładni literalnej, bez uwzględnienia kontekstu normatywnego, celu oraz istoty zawieszenia postępowania z powodu niewskazania adresu pozwanego, nie jest prawidłowe.

Sąd ten podkreślił, że przyczyną zawieszenia postępowania z powodu braku prawidłowego adresu pozwanego jest niemożność nadania sprawie biegu lub kontynuowania postępowania; brak tego adresu – zamieszkania lub siedziby (uzasadnienie uchwały SN z 17 lipca 2014 r., III CZP 43/14) – uniemożliwia doręczenie odpisu pozwu oraz innych pism lub zawiadomień, odbywania posiedzeń jawnych, wydawania orzeczeń itd. Dopóki powód nie wskaże prawidłowego adresu pozwanego, dopóty postępowanie nie może się toczyć. W ocenie sądu nie budzi zatem wątpliwości, że złożenie w takim przypadku wniosku o podjęcie zawieszonego postępowania bezzasadnego, albowiem niewskazującego prawidłowego adresu pozwanego, jest procesowo jałowe – wniosek taki podlega oddaleniu, gdyż przyczyna zawieszenia postępowania, udaremniająca jego dalszy bieg, nie zostaje usunięta, w związku z czym postępowanie wciąż nie może się toczyć.

Ponadto uznanie, że samo tylko złożenie wniosku o podjęcie postępowania – bez względu na to, czy jest uzasadniony – jest wystarczające do zapobieżenia skutkowi przewidzianemu w art. 182 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., umożliwiałoby powodowi utrzymywanie sprawy w stanie zawieszenia. W ten sposób, w wyniku celowych działań powoda stanowiących nadużycie uprawnień procesowych (art. 3 k.p.c.), po stronie pozwanego mogłoby powstać realne zagrożenie jego prawa do wydania wyroku w sprawnym i szybkim postępowaniu sądowym (art. 45 ust. 1 konstytucji).

Sąd podzielił także pogląd wyrażony w uchwale SN z 23 lutego 1982 r. (III CZP 4/82) i uznał, że umorzenie postępowania na podstawie art. 182 § 1 k.p.c., zawieszonego na skutek niewskazania przez powoda w wyznaczonym terminie adresu pozwanego (art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.), nie jest dopuszczalne, jeżeli powód przed upływem roku od dnia postanowienia o zawieszeniu złożył wniosek o podjęcie postępowania, wskazując prawidłowy adres pozwanego; złożenie wniosku o podjęcie postępowania, który jest bezzasadny, umorzenia postępowania nie tamuje. Zajęcie takiego stanowiska jest równoznaczne z odejściem od poglądu wyrażonego w tych orzeczeniach Sądu Najwyższego, w których stwierdzono, z pominięciem argumentów użytych we wskazanej uchwale, że tylko brak jakiejkolwiek aktywności strony powodowej i jej zainteresowania losem zawieszonego postępowania uzasadnia umorzenie postępowania na podstawie art. 182 § 1 k.p.c. (postanowienia z 7 kwietnia 1998 r., III CKN 921/97; z 21 października 2010 r., IV CSK 122/10; z 6 października 2010 r., II CSK 170/10; z 28 listopada 2014 r., I CSK 733/13).

Tak uznał Sąd Najwyższy uchwale z 18 listopada 2015 r., III CZP 74/15.

Sąd rejonowy postanowieniem z 15 stycznia 2014 r. zawiesił postępowanie na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 kodeksu postępowania cywilnego, powódka bowiem – mimo wezwania i upływu wyznaczonego terminu – nie podała adresów zamieszkania pozwanych.

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Podatki
Nierealna darowizna nie uwolni od drakońskiego podatku. Jest wyrok NSA
Samorząd
Lekcje religii po nowemu. Projekt MEiN pozwoli zaoszczędzić na katechetach
Dane osobowe
Wyciek danych klientów znanej platformy. Jest doniesienie do prokuratury
Cudzoziemcy
Rząd wprowadza nowe obowiązki dla uchodźców z Ukrainy
Sądy i trybunały
Prokurator krajowy zdecydował: będzie śledztwo ws. sędziego Nawackiego