- Czy szef ma prawo wymagać od pracownika podpisania umowy o współodpowiedzialności materialnej w trakcie trwania stosunku pracy? Czy odmowa podpisania takiej umowy może być podstawą rozwiązania stosunku pracy?
Odpowiedź na oba pytania jest twierdząca. Pracodawca, który zamierza powierzyć swoje mienie pracownikom, może to zrobić w każdym momencie trwania stosunku pracy. Podstawą jest rozporządzenie Rady Ministrów z 4 października 1974 r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie (tekst jedn. DzU z 1996 r. nr 143, poz. 663). Zgodnie z nim pracownicy mogą przyjąć na mocy pisemnej umowy zawartej z pracodawcą wspólną odpowiedzialność materialną za szkody spowodowane powstaniem niedoboru w powierzonym im łącznie mieniu. Warunek – liczba pracowników w miejscu powierzenia mienia nie przekracza: przy pracy na jedną zmianę – 8 osób, na dwie zmiany – 12 osób, a na trzy zmiany – 16 osób. W zakładach usługowych, żywienia zbiorowego oraz w sklepach samoobsługowych i preselekcyjnych pracownicy przyjmą wspólną odpowiedzialność materialną, jeżeli w miejscu powierzenia mienia nie jest ich więcej niż 24 osoby na jedną zmianę. Każda zmiana w składzie pracowników objętych wspólną odpowiedzialnością wymaga zawarcia nowej umowy o takim łącznym obciążeniu.
Najpierw inwentaryzacja
Istotnym warunkiem ustanowienia takiej wspólnej odpowiedzialności jest powierzenie mienia łącznie wszystkim pracownikom na podstawie inwentaryzacji. Trzeba ją przeprowadzić z ich udziałem lub w obecności osób przez nich wskazanych oraz zapewnić im zgłaszanie uwag w związku z przebiegiem i wynikami inwentaryzacji.
Jeżeli umowa o obciążeniu materialnym za powierzone mienie dotyczy jednego pracownika lub większej liczby, ale ich odpowiedzialność jest samodzielna, stosuje się rozporządzenie Rady Ministrów z 10 października 1975 r. w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu (tekst jedn. DzU z 1996 r. nr 143, poz. 662). Zgodnie z nim odszkodowanie za szkody w mieniu powierzonym pracownikowi ponoszącemu odpowiedzialność materialną obniża się stosownie, gdy utrudnione jest sprawowanie nadzoru nad mieniem, a w szczególności:
– gdy mienie znajduje się w pomieszczeniach, do których ze względu na potrzeby prawidłowej obsługi konsumentów (interesantów) mają dostęp też pracownicy innych działów albo inne osoby, a zwłaszcza w placówkach handlowych, w których nabywcy mają swobodny dostęp do towarów oraz gdy przyjmowanie towarów odbywa się bez przerywania obsługi,
