Od 30 kwietnia 2016 r. obowiązują przepisy, zgodnie z którymi przekształcenie spółki, w której skład majątku wchodzi nieruchomość rolna, umożliwia Agencji Nieruchomości Rolnych nabycie tej nieruchomości mocą jednostronnego oświadczenia. Rozwiązanie to budzi wątpliwości zarówno pod względem jakości techniki legislacyjnej, jak i adekwatności tego zabiegu do celów nowelizacji i może spowodować wiele trudności praktycznych.
Cel nowelizacji
Ustawa z 14.04.2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw („UWSNR"), która weszła w życie z dniem 30 kwietnia 2016 r., w istotny sposób zmodyfikowała przepisy Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego („UKUR"). Zrealizowana w ten sposób zmiana podejścia do obrotu nieruchomościami rolnymi w Polsce była na tyle istotna i kontrowersyjna, że w dyskusji towarzyszącej wprowadzaniu nowego prawa nie zawsze było miejsce na analizę praktycznego wpływu nowelizacji na sytuację spółek wykorzystujących obecnie nieruchomości rolne przy prowadzeniu swojej działalności gospodarczej.
W myśl uzasadnienia projektu, zasadniczym celem nowelizacji było „wzmocnienie ochrony ziemi rolniczej w Polsce przed jej spekulacyjnym wykupywaniem przez osoby krajowe i zagraniczne, które nie gwarantują zgodnego z interesem społecznym wykorzystania nabytej ziemi na cele rolnicze".
Na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że ingerencja ustawodawcy nie powinna w żaden sposób dotyczyć obecnych właścicieli (w tym spółek prawa handlowego), którzy nie zamierzają zbywać nieruchomości rolnych nabytych zgodnie z prawem przed 30 kwietnia 2016 r. Przy bliższym przyjrzeniu się znowelizowanym przepisom nasuwają się jednak poważne wątpliwości.
Na uwagę zasługuje znowelizowane brzmienie art. 4 UKUR, który stanowi, że „jeżeli nabycie nieruchomości rolnej następuje w wyniku (...) innej czynności prawnej lub innego zdarzenia prawnego, w szczególności (...) podziału, przekształcenia bądź łączenia spółek handlowych, Agencja działająca na rzecz Skarbu Państwa (tj. Agencja Nieruchomości Rolnych) może złożyć oświadczenie o nabyciu tej nieruchomości za zapłatą równowartości pieniężnej odpowiadającej jej wartości rynkowej". Wskutek tej zmiany, od kwietnia 2016 r. ograniczenie obrotu obejmie w zasadzie każdy przypadek nabycia nieruchomości rolnej, niezależnie od charakteru zdarzenia prawnego będącego jego podstawą. Szczególne wątpliwości budzi przy tym uwzględnienie w tym przepisie sytuacji przekształcenia spółki.
