Według raportu Banku Światowego „Doing Business in Poland" za rok 2018, sądowy proces cywilny w Polsce trwa średnio 685 dni. Mimo, że nie ma analogicznych danych statystycznych, w jakim średnim czasie proceduje się ugodę – można zaryzykować stwierdzenie, że jest to jednak czas nieporównywalnie krótszy.
Czytaj także: Ugoda w sektorze publicznym będzie łatwiejsza
Nie wystarczy wola decydentów
Aby nie czekać na wyrok sądu, nie uzależniać wyniku sprawy od arbitralnej decyzji, czy opinii biegłych oraz nie opłacać pełnomocników i nie ponosić kosztów sądowych, strony niejednokrotnie podejmują próby polubownego zakończenia sporu. W sytuacji, gdy jedną ze stron jest jednostka sektora finansów publicznych – w myśl konstytucyjnej zasady, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa – aby podmiot publiczny mógł przystąpić do negocjacji, nie wystarczy sama wola jego decydentów, a niezbędna jest podstawa prawna – norma kompetencyjna upoważniająca organ do podjęcia działań zmierzających w kierunku zawarcia ugody.
Przepisy formułujące taką normę zostały wprowadzone do ustawy o finansach publicznych z mocą obowiązującą od 1 czerwca 2017 roku, w artykule 54a, zgodnie z którym jednostka sektora finansów publicznych może zawrzeć ugodę w sprawie spornej należności cywilnoprawnej w przypadku dokonania oceny, że skutki ugody są dla tej jednostki lub dla jej budżetu korzystniejsze niż prawdopodobny wynik postępowania sądowego. Ocena skutków ugody ma nastąpić w formie pisemnej, z uwzględnieniem okoliczności sprawy, w szczególności zasadności spornych żądań, możliwości ich zaspokojenia i przewidywanego czasu trwania oraz kosztów postępowania sądowego.
Ugody z samorządami wchodzą zatem w grę wszędzie tam, gdzie istnieje spór co do należności cywilnoprawnej. Źródłem takiego roszczenia mogą być zarówno zasady ogólne prawa (jak w przypadku bezpodstawnego wzbogacenia), jak i stosunki umowne. Przykładem takiego stosunku może być stosunek z umowy, z której miałaby wynikać dla jednej ze stron, należność cywilnoprawna, np. odszkodowawcza.
