Zastaw polega na zabezpieczeniu wierzytelności pieniężnych (wyrażonych w walucie polskiej lub obcej) w ten sposób, że wierzyciel będzie mógł dochodzić ich zaspokojenia z rzeczy ruchomej lub zbywalnego prawa majątkowego (por. art. 306 § 1 i art. 327 kodeksu cywilnego; dalej: k.c.). Specyficzną kategorię zastawu stanowi zastaw rejestrowy. Do jego ustanowienia wymagana jest umowa o ustanowienie tego zastawu (umowa zastawnicza) między osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu (zastawcą; może nim być dłużnik lub osoba trzecia), a wierzycielem (zastawnikiem) oraz wpis do rejestru zastawów, prowadzonego przez sądy rejonowe (sądy gospodarcze) (art. 2 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów). Umowa zastawnicza może zawierać zastrzeżenie, przez które zastawca zobowiązuje się względem zastawnika, że przed wygaśnięciem zastawu rejestrowego nie dokona zbycia lub obciążenia przedmiotu zastawu. Zastawem rejestrowym można obciążyć: rzeczy oznaczone co do tożsamości lub co do gatunku (pod warunkiem, że w umowie zastawniczej określona zostanie ich ilość oraz sposób wyodrębnienia od innych rzeczy tego samego gatunku), zbiór rzeczy ruchomych lub praw, stanowiący całość gospodarczą, wierzytelności, prawa na dobrach niematerialnych, prawa z papierów wartościowych, prawa z instrumentów finansowych niebędących papierami wartościowymi.
Rzeczy obciążone zastawem rejestrowym, a także papiery wartościowe lub inne dokumenty dotyczące praw obciążonych takim zastawem mogą być pozostawione w posiadaniu zastawcy lub osoby trzeciej, wskazanej w umowie zastawniczej, jeżeli wyraziła ona na to zgodę. Zastaw rejestrowy można również ustanowić, gdy zastawca nabędzie przedmiot zastawu w przyszłości (obciążenie zastawem rejestrowym takiego przedmiotu staje się wówczas skuteczne w momencie jego nabycia przez zastawcę).
Główna wierzytelność i odsetki
Zastaw rejestrowy może zabezpieczać dwie lub więcej wierzytelności, wynikające z umów przysługujących jednemu wierzycielowi. Obok należności głównej zabezpiecza on także odsetki, roszczenia uboczne wskazane przez strony w umowie zastawniczej oraz koszty zaspokojenia zastawnika. Zastaw rejestrowy wygasa, jeżeli obciążona nim rzecz ruchoma stała się częścią składową nieruchomości. W takiej sytuacji zastawnikowi przysługuje prawo żądania od właściciela nieruchomości ustanowienia hipoteki na tej nieruchomości, do wysokości wartości rzeczy przyłączonej.
Przeniesienie, wygaśnięcie, zaspokojenie
Przeniesienie zastawu rejestrowego może być dokonane tylko wraz z przeniesieniem wierzytelności zabezpieczonej tym zastawem. Przeniesienie zastawu rejestrowego jest skuteczne od daty wpisu nabywcy do rejestru zastawów. Wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej zastawem rejestrowym powoduje – co do zasady – wygaśnięcie zastawu. Wierzytelność zabezpieczona zastawem rejestrowym podlega zaspokojeniu z przedmiotu tego zastawu, z pierwszeństwem przed innymi wierzytelnościami. W razie braku spłaty długu przez dłużnika, umowa zastawnicza może przewidywać zaspokojenie zastawnika w drodze pozaegzekucyjnej (przejęcie na własność lub sprzedaż przedmiotu zastawu rejestrowego, a także pobieranie dochodów generowanych przez przedsiębiorstwo zastawcy) lub w efekcie sądowego postępowania egzekucyjnego.
Zaspokojenie zastawnika w drodze przejęcia przez niego na własność przedmiotu zastawu rejestrowego możliwe jest po spełnieniu następujących warunków:
