Jak skutecznie zbyć akcje na okaziciela

W odniesieniu do akcji na okaziciela wydanie dokumentu rozumiane jest nie tylko jako przeniesienie posiadania akcji poprzez fizyczne wydanie dokumentu (art. 348 k.c.), lecz może nastąpić także przy wykorzystaniu pozostałych sposobów przeniesienia posiadania (art. 349–351 k.c.).

Publikacja: 13.11.2015 02:00

Jak skutecznie zbyć akcje na okaziciela

Foto: www.sxc.hu

Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 3 czerwca 2015 r. (V CSK 566/14).

Powódka była właścicielem akcji na okaziciela Huty w R. (Huta), serii A, zdeponowanych u pozwanego, który prowadził działalność gospodarczą w zakresie prowadzenia depozytu oraz obrotu akcjami niedopuszczonymi do publicznego obrotu. W 2004 r. powódka zawarła dwie umowy sprzedaży akcji Huty. W umowach tych oświadczyła, że sprzedaje akcje kupującemu oraz że z chwilą zawarcia umowy dokonuje na kupującego cesji wszystkich praw w zakresie przysługującym jej jako akcjonariuszowi, wynikających z faktu przechowywania akcji przez pozwanego, a kupujący oświadczył, że akcje te kupuje i prawa te w drodze cesji nabywa. Strony oświadczyły również w treści umów, że z chwilą dokonania cesji dochodzi do wydania akcji i przeniesienia ich własności, oraz zobowiązały pozwanego do niezwłocznego dokonania stosownych zmian w zakresie ujawnienia nowego właściciela akcji. Pozwany, po okazaniu mu umów, wyksięgował zbywane akcje z rachunku depozytowego powódki, zaksięgował je na rachunek depozytowy nabywców i wystawił na ich rzecz zaświadczenia depozytowe. W 2006 r. powódka zawarła kolejną umowę sprzedaży akcji na okaziciela, zawierającą analogiczne zapisy jak umowy z 2004 r.

Powódka wytoczyła przeciwko pozwanemu powództwo o odszkodowanie na podstawie art. 415 kodeksu cywilnego (k.c.), zarzucając, że pozwany – przez niedochowanie należytej staranności w zakresie rejestracji zmian właściciela akcji – wyrządził jej szkodę w postaci utraty dywidendy za lata 2004–2007 z tytułu posiadania akcji. Podłożem tego żądania było przekonanie powódki o nieskuteczności zbycia akcji na podstawie przedmiotowych umów.

Sąd okręgowy oddalił powództwo, przyjmując, że na podstawie przedmiotowych umów doszło do skutecznego zbycia i przeniesienia własności akcji Huty. Podobnie uznał sąd apelacyjny. Jego wyrok został uchylony przez Sąd Najwyższy i sprawa została przekazana sądowi apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Ten ponownie oddalił apelację.

Powódka wniosła ponownie skargę kasacyjną, która została oddalona. Sąd Najwyższy stwierdził, że doszło do skutecznego zbycia i przeniesienia własności akcji, jednakże nie poprzez wydanie rzeczy na podstawie art. 348 zd. 2 k.c., lecz przez przeniesienie posiadania na podstawie art. 350 k.c. w związku z art. 921

12

w zw. z art. 921

16

k.c., co nie wymaga fizycznego wydania rzeczy (dokumentu akcji).

Komentarz eksperta

Aleksander Adamus, radca prawny i senior associate w krakowskim biurze Rödl & Partner

W komentowanym orzeczeniu Sąd Najwyższy analizuje przesłanki, jakie muszą być spełnione, aby nastąpiło skuteczne przeniesienie akcji na okaziciela.

Kodeks spółek handlowych reguluje wprost jedynie przeniesienie akcji imiennych. Art. 339 k.s.h. in fine do przeniesienia akcji imiennych wymaga przeniesienia ich posiadania. Przeniesienie posiadania akcji imiennych może nastąpić w każdy ze sposobów określonych w art. 348–351 k.c. Przeniesienie akcji na okaziciela nie jest uregulowane w kodeksie spółek handlowych. Powstaje zatem pytanie, jakie wymogi należy spełnić do ich skutecznego przeniesienia.

Istnieje stanowisko, iż wobec konieczności stosowania przepisów kodeksu cywilnego o przenoszeniu praw z papierów wartościowych na okaziciela (art. 921

12

w zw. z art. 921

16

k.c.), uzupełnionych przepisami o przelewie i przenoszeniu własności rzeczy, konieczne jest obok istnienia ważnej podstawy rozporządzenia prawami udziałowymi (art. 510 § 2 k.c.) przeniesienie własności akcji na okaziciela w drodze wydania akcji (art. 517 § 2 i art. 921

12

w zw. z art. 921

16

k.c.). Wydanie dokumentów akcji jest w tym kontekście rozumiane jako czynność prawna zawsze realna (art. 348 k.c.).

Sąd Najwyższy słusznie wskazał jednak, iż przyjęcie wymogu fizycznego wydania akcji na okaziciela oznaczałoby de facto większy rygoryzm dla przeniesienia akcji na okaziciela w stosunku do przeniesienia akcji imiennych. Stanowiłoby to przełamanie powszechnie przyjętego założenia o uproszczonej przenoszalności papierów (akcji) na okaziciela w relacji do papierów (akcji) imiennych, ponieważ przeniesienie posiadania może nastąpić także bez fizycznego wydania.

Art. 921

12

k.c. stanowi, że przeniesienie praw z dokumentu na okaziciela wymaga wydania tego dokumentu. Przepis ten ma zastosowanie także do przeniesienia akcji na okaziciela, jednak nie wprost, lecz odpowiednio, co wynika z wyraźnego brzmienia art. 921

16

k.c. Zdaniem Sądu Najwyższego odpowiednie stosowanie wymogu wydania dokumentu w stosunku do akcji na okaziciela pozwala na taką wykładnię, w której wydanie dokumentu w odniesieniu do akcji na okaziciela oznacza nie tylko fizyczne wydanie dokumentu jako sposobu przeniesienia posiadania (art. 348 k.c.), lecz obejmuje też pozostałe sposoby przeniesienia posiadania (art. 349–351 k.c.).

Stanowisko SN zasługuje na aprobatę ze względu na zachowanie spójności systemowej i podkreślenie zasady uproszczonej przenoszalności papierów (akcji) na okaziciela w stosunku do papierów (akcji) imiennych.

Wobec przyjęcia przez Sąd Najwyższy liberalnej wykładni pojęcia „wydanie dokumentu w stosunku do akcji na okaziciela" wydanie przez powódkę akcji będących przedmiotem zawartych umów doszło do skutku przez przeniesienie ich posiadania w sposób określony w art. 350 k.c. w zw. z art. 921

12

i art. 921

16

k.c. (tj. poprzez zawarcie umowy i powiadomienie pozwanego). W konsekwencji doszło do skutecznej sprzedaży akcji i roszczenie powódki o odszkodowanie na podstawie art. 415 k.c. z tytułu utraconej dywidendy nie znalazło uzasadnionych podstaw.

Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 3 czerwca 2015 r. (V CSK 566/14).

Powódka była właścicielem akcji na okaziciela Huty w R. (Huta), serii A, zdeponowanych u pozwanego, który prowadził działalność gospodarczą w zakresie prowadzenia depozytu oraz obrotu akcjami niedopuszczonymi do publicznego obrotu. W 2004 r. powódka zawarła dwie umowy sprzedaży akcji Huty. W umowach tych oświadczyła, że sprzedaje akcje kupującemu oraz że z chwilą zawarcia umowy dokonuje na kupującego cesji wszystkich praw w zakresie przysługującym jej jako akcjonariuszowi, wynikających z faktu przechowywania akcji przez pozwanego, a kupujący oświadczył, że akcje te kupuje i prawa te w drodze cesji nabywa. Strony oświadczyły również w treści umów, że z chwilą dokonania cesji dochodzi do wydania akcji i przeniesienia ich własności, oraz zobowiązały pozwanego do niezwłocznego dokonania stosownych zmian w zakresie ujawnienia nowego właściciela akcji. Pozwany, po okazaniu mu umów, wyksięgował zbywane akcje z rachunku depozytowego powódki, zaksięgował je na rachunek depozytowy nabywców i wystawił na ich rzecz zaświadczenia depozytowe. W 2006 r. powódka zawarła kolejną umowę sprzedaży akcji na okaziciela, zawierającą analogiczne zapisy jak umowy z 2004 r.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Edukacja
Matura 2024: język polski - poziom podstawowy. Odpowiedzi eksperta
Sądy i trybunały
Trybunał niemocy. Zabezpieczenia TK nie zablokują zmian w sądach
Sądy i trybunały
Piebiak: Szmydt marzył o robieniu biznesu na Wschodzie, mógł być szpiegiem
Sądy i trybunały
"To jest dla mnie szokujące". Szefowa KRS o sprawie sędziego Szmydta
Konsumenci
Kolejna uchwała SN w sprawach o kredyty