Jak prowadzić księgę udziałów spółki z o.o.

Jednym z obowiązków spoczywających na zarządzie (likwidatorze) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest prowadzenie księgi udziałów oraz sprawowanie kontroli nad aktualizacją, znajdujących się w niej danych.

Publikacja: 16.12.2016 05:00

Jak prowadzić księgę udziałów spółki z o.o.

Foto: 123RF

Obligatoryjną treść tej księgi określa art. 188 § 1 kodeksu spółek handlowych. W świetle zatem powołanego przepisu jej konieczne elementy to: nazwisko i imię albo firma (nazwa) oraz siedziba każdego wspólnika, adres, liczba i wartość nominalna jego udziałów, a nadto ustanowienie zastawu lub użytkowania (ale nie osoby zastawnika lub użytkownika) i wykonywanie prawa głosu przez zastawnika bądź użytkownika, a także wszelkie zmiany dotyczące składu osobowego wspólników i przysługujących im udziałów. Przy czym, zgodnie z art. 187 § 1 k.s.h., wszelkie modyfikacje w obsadzie personalnej udziałowców stają się skuteczne wobec podmiotu z momentem zawiadomienia go o przejściu udziału lub jego części przez jednego z zainteresowanych wraz z dowodem dokonania tejże czynności, a nie z chwilą ujawnienia zmian w omawianej księdze. Oznacza to, że wpis do tej księgi ma wyłącznie deklaratoryjny charakter. Tak też uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 26 lipca 2007 r., V CSK 130/07 argumentując, że „w przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością wpis w księdze udziałów nie rozstrzyga, kto jest wspólnikiem. Tego rodzaju wpis ma znaczenie deklaratywne i pełni funkcję porządkową".

Jeśli zarząd uchybi obowiązkowi prowadzenia księgi udziałów, jego członkowie (likwidator) narażają się na odpowiedzialność odszkodowawczą wobec spółki (chyba że wykażą brak swojej winy w tym zaniechaniu) >patrz przykład 1. Przy czym, w razie, gdyby nieprowadzenie owej księgi, wyrządziło udziałowcom szkodę, w/w osoby mogą ponosić odpowiedzialność za jej naprawienie na zasadach ogólnych >patrz przykład 2. Niezależnie od tego, wchodzącym w skład zarządu za dopuszczenie do tego, że nie jest prowadzona księga udziałów, grozi grzywna do 20 tys. zł, którą nakłada sąd rejestrowy.

Uwaga! Czynności związane z prowadzeniem księgi udziałów powinny być dokonywane ze starannością wynikającą z zawodowego charakteru zarządu (likwidatorów).

Przykład 1.

Zarząd sp. z o.o. mimo wezwania sądu rejestrowego nie złożył, w zakreślonym terminie, aktualnej księgi udziałów. W związku z tym, na podmiot została nałożona grzywna w wysokości 800 zł. W majątku spółki zaistniała zatem szkoda, do której solidarnego naprawienia (tj. zapłaty 800 zł) zobowiązani są członkowie zarządu (chyba że wykażą brak swojej winy w tym zaniechaniu).

Przykład 2.

Pani Aleksandra wspólnik sp. z o.o. na skutek przeoczenia spowodowanego reorganizacją spółki nie została wpisana do księgi udziałów. Pozostali dwaj wspólnicy, na tej podstawie, odmówili wypłaty należnej jej części zysku wynikającego z rocznego sprawozdania finansowego. Jeżeli zatem pani Aleksandra wykaże, że brak stosownego wpisu w księdze udziałów był zawiniony przez zarząd, a nadto wykaże związek przyczynowy pomiędzy ww. zaniechaniem a nieotrzymaniem dywidendy, wówczas, sąd zasądzi na jej rzecz od członków zarządu sp. z o.o. odszkodowanie w wysokości niewypłaconej części zysku (wraz z odsetkami ustawowymi, jeżeli ich zażąda).

Każdy wspólnik może przeglądać księgę udziałów. Prawo to należy do kategorii osobistych i przysługuje mu bezwzględnie. Nie może być więc ono ani ograniczone, ani wyłączone umową spółki >patrz przykład 3. Zarząd nie ma jednak obowiązku (a wyłącznie uprawnienie) wydawać z tej księgi odpisów, zaświadczeń oraz wyciągów >patrz przykład 4. Nie ma natomiast przeszkód, aby w kontrakcie podmiotu rozszerzyć katalog osób uprawnionych do jej przeglądania >patrz przykład 5. Przy czym, zakazane jest wystawianie dokumentów na okaziciela, jak również imiennych lub na zlecenie, a zatem o charakterze papierów wartościowych, na udziały w spółce.

Uwaga! Jeżeli sp. z o.o. została zawiadomiona o przejściu udziału (ów) lub jego części, a zarząd (likwidator) nie dokonał odpowiedniej zmiany, wówczas nabywca udziału (ów) lub jego części ma prawo przeglądania księgi udziałów.

Przykład 3.

Pani Olimpia wspólnik sp. z o.o. w mailu skierowanym do prezesa zarządu (pana Tomasza) zażądała przedstawienia jej do wglądu księgi udziałów. Pan Tomasz odmówił jednak, twierdząc, że z umowy spółki nie wynika, aby takie uprawienie przysługiwało wspólnikom. Stanowisko to nie jest więc zasadne. O tym prawie (o charakterze bezwzględnym) stanowi bowiem art. 188 § 2 k.s.h. Nie ma zatem znaczenia, czy stosowny zapis znajduje się w kontrakcie podmiotu, czy też nie.

Przykład 4.

Pani Julita wspólnik sp. z o.o. poprosiła pana Konrada (członka zarządu) o wydanie poświadczonego przez zarząd za zgodność z oryginałem odpisu księgi udziałów. Pan Konrad wyraził na to zgodę. Główny księgowy, który był świadkiem tej sytuacji, stwierdził, że zarząd zobligowany jest jedynie do udostępnienia do wglądu księgi udziałów, a z art. 188 § 2 k.s.h. nie wynika, aby wspólnik mógł żądać wydania jakichkolwiek odpisów z tej księgi. Pogląd głównego księgowego nie jest jednak prawidłowy. Wprawdzie z cytowanego przepisu faktycznie nie wynika, aby zarząd miał obowiązek wydawania wspólnikom odpisów z księgi udziałów, jednak ustawowego zakazu nie ma, w związku z tym pan Konrad mógł postąpić w opisany sposób.

Przykład 5.

W umowie sp. z o.o. wprowadzono klauzulę, w świetle której księgę udziałów może przeglądać przewodniczący rady nadzorczej albo – pisemnie przez niego – upoważniony członek tego organu. Zastrzeżenie to jest dopuszczalne. Kiedy zatem przewodniczący ww. gremium, względnie właściwie umocowana przez niego osoba wchodząca w jego skład będą chcieli skorzystać z owego uprawnienia, zarząd sp. z o.o. będzie musiał przedstawić im do wglądu księgę udziałów.

Każda zmiana w obsadzie personalnej udziałowców sp. z o.o. wymaga jej ujawnienia w KRS. Do odpowiedniego wniosku załącza się więc podpisaną przez wszystkich członków zarządu aktualną listę wspólników z wymienieniem liczby i wartości nominalnej udziałów każdego z nich, a jeżeli ustanowiono zastaw lub prawo użytkowania udziału, również wzmiankę o tym fakcie >patrz wzór księgi udziałów.

Jeżeli zaś zmiana wspólników następuje na podstawie umowy, która została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym, albo jest skutkiem uchwały podjętej przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w ww. systemie, wówczas lista udziałowców powinna być sporządzona przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w tymże systemie i opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP.

Anna Borysewicz, adwokat

Obligatoryjną treść tej księgi określa art. 188 § 1 kodeksu spółek handlowych. W świetle zatem powołanego przepisu jej konieczne elementy to: nazwisko i imię albo firma (nazwa) oraz siedziba każdego wspólnika, adres, liczba i wartość nominalna jego udziałów, a nadto ustanowienie zastawu lub użytkowania (ale nie osoby zastawnika lub użytkownika) i wykonywanie prawa głosu przez zastawnika bądź użytkownika, a także wszelkie zmiany dotyczące składu osobowego wspólników i przysługujących im udziałów. Przy czym, zgodnie z art. 187 § 1 k.s.h., wszelkie modyfikacje w obsadzie personalnej udziałowców stają się skuteczne wobec podmiotu z momentem zawiadomienia go o przejściu udziału lub jego części przez jednego z zainteresowanych wraz z dowodem dokonania tejże czynności, a nie z chwilą ujawnienia zmian w omawianej księdze. Oznacza to, że wpis do tej księgi ma wyłącznie deklaratoryjny charakter. Tak też uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 26 lipca 2007 r., V CSK 130/07 argumentując, że „w przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością wpis w księdze udziałów nie rozstrzyga, kto jest wspólnikiem. Tego rodzaju wpis ma znaczenie deklaratywne i pełni funkcję porządkową".

Pozostało 83% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Podatki
Nierealna darowizna nie uwolni od drakońskiego podatku. Jest wyrok NSA
Samorząd
Lekcje religii po nowemu. Projekt MEiN pozwoli zaoszczędzić na katechetach
Dane osobowe
Wyciek danych klientów znanej platformy. Jest doniesienie do prokuratury
Cudzoziemcy
Rząd wprowadza nowe obowiązki dla uchodźców z Ukrainy
Sądy i trybunały
Prokurator krajowy zdecydował: będzie śledztwo ws. sędziego Nawackiego