Prezydent kontra rząd. Weto do ustaw podatkowych trudne do ominięcia

W ostatnich dniach między rządem Donalda Tuska a prezydentem Karolem Nawrockim zarysował się spór o sprawy budżetowe. Rząd w reakcji na deficyt budżetowy oraz konieczność zwiększania wydatków m.in. na zbrojenia, proponuje podwyżki podatków. Chce wzrostu opodatkowania banków, akcyzy od alkoholi czy też podatku od gier. Prezydent z kolei deklaruje, że nie podpisze żadnej ustawy podwyższającej podatki.

W dyskusjach wokół tego problemu pojawiły się głosy, że rząd mógłby niektóre zmiany podatkowe wprowadzić bez udziału prezydenta. Niektórzy publicyści wskazywali, że prezydent nie ma prawa weta do ustawy budżetowej i można by wykorzystać legislacyjny proces uchwalania tej ustawy do podwyżki podatków.

Czytaj więcej

Komentarze

Michał Szułdrzyński: Prezydent Nawrocki chce być nadpremierem. Kolejne weta i testowanie konstytucyjnych reguł gry

Cztery weta i zapowiedzi kolejnych, żądania konsultowania z nim ustaw i polityki rządu to sygnał,...

Prezydent nie zawetuje budżetu, ale w budżecie nie reguluje się podatków

Spójrzmy na konstytucję. Jej art. 217 wyraźnie przewiduje, że nakładanie podatków i danin publicznych następuje w drodze ustawy. Tę formę musi mieć też określanie podmiotów i przedmiotów opodatkowania, stawek podatku czy też kategorii podmiotów zwolnionych od podatków.

Z kolei art. 224 konstytucji zobowiązuje prezydenta do podpisania ustawy budżetowej w ciągu 7 dni od przedłożenia. Prezydent może tę ustawę skierować do Trybunału Konstytucyjnego.

Jak przypomina prof. Jacek Zaleśny, konstytucjonalista z Uniwersytetu Warszawskiego, ustawa budżetowa jest zestawieniem dochodów i wydatków państwa, a konstytucja przyznaje jej tylko taką rolę.

– Ustawa ta nie może służyć innym celom polityki państwa. Nie można tą ustawą zmieniać innych ustaw. Nie jest zatem możliwe nakładanie za jej pomocą nowych danin ani też zmienianie istniejących – zauważa prof. Zaleśny. Dodaje on, że już od początku lat 90. wykształciło się w tej mierze jednolite orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego.

Z kolei prof. Maciej Serowaniec, konstytucjonalista z Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu wskazuje, że jest kilka obszarów regulacji, takich jak prawa i wolności obywatelskie czy prawo karne, które można regulować wyłącznie ustawami. – Należy do nich także sfera podatków. Dlatego ewentualne próby nakładania nowych danin czy podwyższania tych istniejących w drodze rządowych rozporządzeń są z góry skazane na niepowodzenie – wskazuje prof. Serowaniec.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Paweł Rochowicz: Lekcja historii i sejmowej matematyki

Szastanie wetem to w praktyce łamanie Konstytucji. Bo to środek nadzwyczajny, a nie sposób na zwi...

Podobne próby były zresztą podejmowane przez różne rządy już od początku transformacji ustrojowej w latach 90., nawet na bazie tzw. Małej Konstytucji. Już w 1994 roku TK napiętnował taką politykę, obalając rozporządzenie  ówczesnego ministra współpracy gospodarczej z zagranicą. Minister nałożył na importerów tzw. opłatę manipulacyjną dodatkową, a TK w orzeczeniu z 8 listopada 1994 uznał ten akt prawny za niekonstytucyjny (sygn. akt P 1/94).

Eksperci zgodnie zauważają, że dla realizacji polityki finansowej państwa rząd i Sejm mogą odpowiednio dostosowywać prawo, w tym także zmieniać ustawę budżetową. Jednak ta ustawa powinna pozostawać tylko zestawieniem wydatków i wpływów państwowej kasy.