Rz: Czy pracodawca może bez zgody pracownika skierować go na zaległy urlop?
Alicja Pawelec: Tak. Podstawową zasadą jest udzielenie pracownikowi urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym, w którym nabył do niego prawo. Udziela się go zgodnie z planem urlopów lub w porozumieniu z pracownikiem. Jeżeli jednak w danym roku kalendarzowym podwładny nie wykorzystał wszystkich dni wypoczynku, obowiązkiem pracodawcy jest jego udzielenie do 30 września następnego roku kalendarzowego i to nawet bez zgody pracownika. Oczywiście w miarę możliwości zapewnienia normalnego toku pracy, szef może uwzględnić wniosek pracownika o udzielenie mu urlopu wypoczynkowego za poprzedni rok kalendarzowy we wskazanym przez niego terminie. Jednak w przypadku, gdy takiego wniosku nie ma, sam może go skierować na urlop. Istotne jest przy tym, aby urlop za rok poprzedni rozpoczął się (a nie został wykorzystany) najpóźniej 30 września. Dzieje się tak dlatego, że oczekując wyłącznie na wniosek urlopowy pracownika dotyczący urlopu za rok poprzedni, pracodawca nie mógłby zrealizować swojego prawnego obowiązku udzielenia urlopu w naturze we wskazanym przez ustawodawcę terminie. Powyższe stanowisko potwierdza orzecznictwo Sądu Najwyższego, w szczególności wyroki: z 2 września 2003 r. (I PK 403/02) i z 24 stycznia 2006 r. (I PK 124/05).
Co grozi pracodawcy, który do 30 września nie udzieli pracownikom urlopów za poprzedni rok kalendarzowy?
Nieudzielenie urlopu wypoczynkowego w ustawowym terminie naraża pracodawcę na odpowiedzialność karno-administracyjną za wykroczenie przeciwko prawom pracownika, stosownie do art. 282 § 1 pkt 2 k.p. Jednak nawet obowiązek pracodawcy udzielenia urlopu najpóźniej 30 września nie oznacza dla podwładnego przyzwolenia na wykorzystanie wypoczynku bez zgody pracodawcy i nadal zachowanie takie może być kwalifikowane jako ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków służbowych. Tak też orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 5 grudnia 2000 r. (I PKN 121/00) uznając, że zawiadomienie pracodawcy o rozpoczęciu zaległego urlopu wypoczynkowego nie usprawiedliwia nieobecności pracownika w firmie. Naruszenie przez pracodawcę obowiązku udzielenia zatrudnionym urlopu wypoczynkowego za dany rok do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego (obecnie do 30 września), nie uprawnia pracownika do rozpoczęcia po tym terminie urlopu bez zgody pracodawcy.
Czy brak możliwości skorzystania z wypoczynku zawiniony przez pracodawcę i złą organizację pracy w firmie, wpływa na okres przedawnienia urlopu?
