Rewolucyjna modernizacja kodeksu postępowania administracyjnego

Rewolucyjna modernizacja kodeksu postępowania administracyjnego – tak jednym zdaniem można podsumować efekt prawie trzyletniej pracy zespołu powołanego przez prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. Przygotował on założenia reformy, która ma pozwolić na szybkie, tanie i nowoczesne załatwianie spraw urzędowych.

Prof. Zbigniew Kmieciak, sędzia NSA i przewodniczący zespołu, wyjaśnia, że obowiązująca procedura administracyjna przestaje spełniać swoją funkcję. Staje się nieadekwatna do dzisiejszych problemów, nie nadąża za zmieniającymi się warunkami społeczno- gospodarczymi.

W pracach zespołu poza sędziami i naukowcami brali m.in.udział przedstawiciele ministerstw: Administracji i Cyfryzacji oraz Finansów.

Milcząca zgoda

Co postulują eksperci? Przede wszystkim szerokie stosowanie postępowania uproszczonego. Ma być zasadą w relacjach obywatel – urzędnik w sprawach prostych, w których występuje jedna strona, pilnych czy tam, gdzie wniosek jest oczywiście uzasadniony.

Uproszczenie ma umożliwić m.in. instytucja tzw. milczącej zgody. Sprawa będzie załatwiona pozytywnie, jeśli urzędnik nie zareguje w określonym czasie.

Ułatwić kontakty z urzędem mają też formularze. Jak podkreśliła prof. Hanna Knysiak-Molczyk, członek zespołu, będą alternatywą dla podań, które dziś królują w k.p.a.

Formularz ma jednak zawierać pełne pouczenie o prawach i obowiązkach, zwłaszcza w postępowaniu wyjaśniającym.

Szybsze załatwienie prostych spraw ma zapewnić też odformalizowanie uzasadnienia. Eksperci rozważali całkowitą rezygnację z uzasadnień, ale ostatecznie odeszli od tej koncepcji. Uznali, że urzędnik musi podać podstawę prawną i wskazać dowody, które uznał za podstawę rozstrzygnięcia.

Wprowadzenie uproszczeń ma się wiązać jednak z pewnym ograniczeniem praw. Petent, który załatwi sprawę w szybkim trybie, po pięciu latach straci prawo domagania się unieważnienia i wznowienia postępowania.

Eksperci zaproponowali też wprowadzenie do k.p.a. tzw. umów administracyjnych. Byłyby alternatywą dla decyzji.

Akt generalny

Postulują również uregulowanie w k.p.a. generalnych aktów administracyjnych, czyli dotyczących określonej kwestii, ale bez wskazania konkretnego adresata. Dotychczas organy próbowały je wykorzystać m.in. w sprawie zamknięcia punktów sprzedaży dopalaczy. Dzięki temu zamiast wielu decyzji wydano jeden akt administracyjny. Pojawiły się jednak zarzuty, że nie ma podstawy prawnej do ich wydania.

Eksperci dostrzegli też konieczność wprowadzenia do k.p.a. pewnych uprawnień dla dalszego kręgu zainteresowanych rozstrzygnięciem danej sprawy. Dzisiaj przedsiębiorca, który prowadzi interesy w danym regionie, nie może zabrać głosu w sprawie, która formalnie bezpośrednio go nie dotyczy. Zespół chce wprowadzić do polskiej procedury możliwość wyrażenia stanowiska w takich przypadkach. Obecnie taka firma musi to robić za pośrednictwem, np. organizacji społecznej.

Czas na dyskusję

Pełny raport z prac zespołu zostanie upubliczniony 23 czerwca na stronie internetowej NSA. Składa się z dwóch propozycji: projektu ustawy zmieniającej k.p.a. i zupełnie nowej ustawy, która miałaby go zastąpić. Dziś nie wiadomo jeszcze, ani która opcja ostatecznie zwycięży, ani jaką ścieżką trafi do parlamentu. Jak wyjaśnił Zbigniew Kmieciak, po przeprowadzeniu konsultacji społecznych na przełomie roku zostanie zaprezentowana końcowa wizja zmian.

– Zmiany w k.p.a. w największej mierze dotyczą zadań realizowanych przez samorządy. Dlatego nasz resort pomoże w konsultacjach społecznych – wyjaśnia dyrektor Grzegorz Ziomek z Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji.

Projektem reformy zajmie się m.in. Zespół Ustrojowy Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Grzegorz Ziomek tłumaczy jednak, że obecnie bardzo trudno przewidzieć jaką ścieżką i kiedy ewentualny projekt zmian trafi do Sejmu.

Nie wszyscy będą za radykalną zmianą

Propozycja reformy już wywołała burzliwą dyskusję.

– Jestem za nowelizacją k.p.a. w wąskim zakresie np. wprowadzenia instytucji umów administracyjnych. Jestem jednak przeciwnikiem zmian przepisów tam, gdzie można je poprawić w drodze wykładni – mówił prof. Andrzej Wróbel, sędzia Trybunału Konstytucyjnego, podczas poniedziałkowej prezentacji w NSA raportu z prac zespołu.

– Bardzo zależy nam, żeby zmodernizować procedurę administracyjną i poprawić jej efektywność oraz zmniejszyć koszty – podkreślał prof. Kmieciak.

Dziś zdarza się, że postępowania w drobnych sprawach ciągną się latami, stają się uciążliwe dla zainteresowanych, absorbują rzesze urzędników i generują niewspółmierne koszty.

masz pytanie, wyślij e-mail do autorki a.tarka@rp.pl

Zygmunt Niewiadomski, profesor, dyrektor Instytutu Ekonomii Politycznej, Prawa i Polityki Gospodarczej SGH

Zmiany w procedurze administracyjnej są potrzebne. K.p.a. znakomicie zdawał egzamin przez dziesiątki lat. Ale obecnie regulacja, która sięga korzeniami dwudziestolecia międzywojennego, nie przystaje do współczesności. Postęp społeczno-gospodarczy spowodował, że wiele spraw wymaga indywidualnego podejścia. Zmiany powinny ewoluować w kierunku ogólnych zasad. Trzeba stworzyć koncepcję aktu elastycznego, ogólnego. To kodeks ma się dostosować do życia, a nie życie do kodeksu. Materia postępowania administracyjnego jest na tyle apolityczna, że są duże szanse na uchwalenie zmian bez względu na uwarunkowania polityczne. Każda władza chce mieć sprawną administrację publiczną.

Tak jest

- zasadą jest pełne postępowanie administracyjne;