Naruszenie zasad wyznaczania sędziego: wyrok – ważny czy nie? Odpowie SN

O rozstrzygnięcie tej kwestii zwrócił się do Sądu Najwyższego gdański Sąd Apelacyjny. A wiemy, jak dużą wagę przywiązuje się teraz do przejrzystego i nieuznaniowego wyznaczania sędziego do sprawy, najlepiej w losowaniu, choć są od tego wyjątki.

Raport z losowania

Sąd rozpatrywał apelację powódki Anny L. przeciwko wspólnocie mieszkaniowej od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy w sprawie o ustalenie nieistnienia uchwały tej wspólnoty.

Zgodnie z sądowym raportem z losowania przydziału sprawy jej referentem (w tym wypadku całym składem) został sędzia Rafał S. Oddalił on powództwo, ale następnie Sąd Apelacyjny w Gdańsku uchylił zaskarżony wyrok i nakazał SO ponowne rozpoznanie sprawy.

Po zwrocie akt do SO przewodniczący wydziału cywilnego z pominięciem wymagań art. 386 § 5 kodeksu postępowania cywilnego przydzielenie tej sprawy poddał pod losowanie z wyłączeniem sędziego S. Ale nazwisko nowej sędzi Jolanty W. nie zostało wygenerowane przez system ani wydrukowane, tylko odręcznie dopisane.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd okręgowy oddalił powództwo i w kolejnej apelacji powódka zarzuciła, że nowa sędzia bezpodstawnie wydała wyrok, gdyż przy jej wyznaczaniu pominięto art. 386 § 5 k.p.c. Przepis ten stanowi, że w przypadku uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sąd rozpoznaje ją w tym samym składzie, chyba że nie jest to możliwe lub powodowałoby nadmierną zwłokę w postępowaniu.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Aneta Łazarska: System przydziału spraw premiuje absencje sędziów

System losowego przydziału spraw miał ważyć sprawy i przydzielać je równomiernie. Wystarczy jednak sięgnąć do statystyk, by zauważyć, że wprowadza znaczące dysproporcje, rzędu nawet kilkudziesięciu spraw. Co więcej, system „premiuje" absencje.

Dwie różne normy

Sąd apelacyjny powziął wątpliwości co do zastosowanego wyboru oraz wchodzących w rachubę przepisów, które zawarł w dwóch pytaniach prawnych do Sądu Najwyższego.

Po pierwsze, czy po przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania naruszenie zasady niezmienności składu sądu wyznaczonego do rozpoznania sprawy na podstawie art. 386 § 5 k.p.c., przez zarządzenie przewodniczącego wydziału o wyłonieniu nowego składu w drodze losowania z pominięciem sędziego wyznaczonego do rozpoznania sprawy może powodować sprzeczność składu orzekającego z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.)? I po drugie, czy art. 55 § 4 prawa o ustroju sądów powszechnych wyłącza możliwość badania sprzeczności składu orzekającego z prawem w takiej sytuacji.

Artykuł 55 jest jednoznaczny i nie było podstaw do zmiany sędziego i zarządzenia ponownego losowania. Sędzia S. orzekał nadal w tym sądzie, nie przebywał na zwolnieniu lekarskim, ani nie orzekał w delegacji do innego sądu – wskazuje w uzasadnieniu pytania prawnego sędzia sądu apelacyjnego Wiesław Łukaszewski.

W ocenie sądu apelacyjnego doszło do naruszenia zasad wyznaczania sędziego, co skutkuje nieważnością postępowania przed sądem okręgowym. SA miał jednak wątpliwości, czy z tymi zasadami nie stoi w sprzeczności art. 55 § 4 zdanie drugie prawa o ustroju sądów powszechnych. Mówi on, że sędzia może orzekać we wszystkich sprawach w swoim miejscu służbowym, a w innych sądach w przypadkach określonych w ustawie.

Mówi też jednak, że przepisy o przydziale spraw oraz wyznaczaniu i zmianie składu sądu nie ograniczają kompetencji sędziego i nie mogą być podstawą stwierdzenia sprzeczności składu sądu z przepisami prawa, nienależytego obsadzenia sądu lub udziału osoby nieuprawnionej lub niezdolnej do orzekania w wydaniu orzeczenia. Dlatego sąd apelacyjny prosi Sąd Najwyższy o wyjaśnienie tej sprzeczności.