Kanwą orzeczenia była sprawa kobiety, która ubiegała się o przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad niepełnosprawnym synem. Spotkała się jednak z odmową, ponieważ uznano, iż przebywanie na urlopie wychowawczym, z którego może korzystać wyłącznie osoba o statusie pracownika, wyklucza możliwość uznania, że zrezygnowała ona z zatrudnienia, co było warunkiem otrzymania świadczenia. Decyzję odmowną wydał prezydent miasta, utrzymało ją Samorządowe Kolegium Odwoławcze, a następnie sądy administracyjne w dwóch instancjach.
Kobieta złożyła skargę konstytucyjną. Jej zdaniem takie ukształtowanie wymogów koniecznych do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego nie zapewnia należytej ochrony życia rodzinnego, w szczególności więzi z chorym dzieckiem, które wymaga stabilnego wsparcia ze strony państwa. Jak podkreśliła, nie można wymagać od osoby korzystającej ze świadczenia pielęgnacyjnego, by rezygnowała z szansy na powrót do pracy w przyszłości (na przykład w razie przerwania urlopu wychowawczego).
Co wyrok Trybunału Konstytucyjnego oznacza dla rodziców niepełnosprawnych dzieci
Problem dotyczył przepisów obowiązujących do 31 grudnia 2023 r.. Nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych z 7 lipca 2023 r., która weszła 1 stycznia 2024 r., zmodyfikowała przepisy dotyczące świadczenia pielęgnacyjnego, uchylając wskazanie, że jest to świadczenie przysługujące z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej formy zarobkowej.
Trybunał w wydanym w czwartek wyroku orzekł, iż art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2023 r. w zakresie, w jakim wyłącza prawo do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej wobec osoby przebywającej na urlopie wychowawczym i sprawującej opiekę nad niepełnosprawnym dzieckiem jest niezgodny z przepisami ustawy zasadniczej, tj. art. 71 ust. 1 zd. drugie w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji.
– Skoro matka wywiązuje się ze swych obowiązków moralnych i prawnych wobec niepełnosprawnego dziecka, i wymaga to od niej rezygnacji z aktywności zawodowej, to powinna ona w tych działaniach otrzymać odpowiednie wsparcie państwa – podkreślił w uzasadnieniu sędzia sprawozdawca, prezes TK Bogdan Święczkowski. Jak wyjaśnił, wyrok ten oznacza, iż osoba, która przebywała na urlopie wychowawczym i złożyła wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego do 31 grudnia 2023 r., niezależnie od tego, jak ten wniosek został rozstrzygnięty, zachowuje prawo do ubiegania się o świadczenie według ustawy w brzmieniu obowiązującym do tego dnia. Natomiast dla skarżącej stanowi podstawę do wznowienia właściwego postępowania.
