Majątki sędziów nie będą już jawne. Trybunał Konstytucyjny o sędziowskich oświadczeniach majątkowych

Przepisy zakładające jawność oświadczeń majątkowych sędziów są niezgodne z konstytucją – dotyczy to zarówno sędziów sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych, jak i sędziów Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego oraz asesorów. Takiej treści wyrok wydał dziś Trybunał Konstytucyjny na wniosek Pierwszego Prezesa SN. Co dokładnie o jawności sędziowskich oświadczeń majątkowych powiedział TK?

Czytaj więcej

Samorząd i administracja

Jawność oświadczeń majątkowych to jedno, system wymaga ujednolicenia i cyfryzacji

Samo zobowiązanie małżonków polityków do jawności to za mało. Potrzebna jest cyfrowa rewolucja.

Zasada jawności sędziowskich oświadczeń majątkowych niekonstytucyjna? Wniosek Małgorzaty Manowskiej do TK

Jak podkreślała we wniosku z 2022 roku Pierwsza Prezes Sądu Najwyższego Małgorzata Manowska, zakwestionowane przez nią przepisy zakładają, że „informacje zawarte w oświadczeniu majątkowym sędziego (odpowiednio – asesora sądowego) są jawne, także co do imienia i nazwiska, z wyjątkiem danych adresowych, informacji o miejscu położenia nieruchomości, a także informacji umożliwiających identyfikację ruchomości sędziego”. Zasada jawności oświadczeń majątkowych sędziów weszła w życie na początku 2017 roku (o czym pisaliśmy na łamach rp.pl) – zastąpiła obowiązującą od 2010 roku regułę, wedle której informacje te stanowiły tajemnicę prawnie chronioną, zaś wcześniej (od 2001 roku) tajemnicę służbową. Jak zaznaczała Manowska we wniosku, pojawiająca się na zasadzie wyjątku możliwość ujawnienia treści sędziowskiego oświadczenia majątkowego od stycznia 2017 roku zyskała status ustawowej reguły.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Oświadczenia majątkowe: sędziowie ujawnią wszystkie dochody

Nie wystarczy już wpisać do oświadczenia majątkowego wartościowych rzeczy czy nieruchomości. Sędz...

„Ustawa zmieniająca, przez wprowadzenie ogólnej zasady jawności oświadczeń majątkowych sędziów, całkowicie odwróciła istniejące reguły w tym zakresie. W efekcie wyjątek (jawność) stał się zasadą, a objęcie informacji zawartych w oświadczeniu ochroną przewidzianą dla informacji niejawnych może obecnie nastąpić wyłącznie na wniosek” – stwierdziła Manowska we wniosku.

W związku z tym, Pierwsza Prezes SN skierowała do TK wniosek o zbadanie konstytucyjności szeregu przepisów, zakładających jawność oświadczeń majątkowych sędziów sądów powszechnych (art. 87 par. 6 i 6a ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych), asesorów sądowych (art. 106zg par. 1 w zw. z art. 87 par. 6 i 6a pusp), a także sędziów sądów administracyjnych, wojskowych, Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego.

Jak argumentowała Pierwsza Prezes SN, wskazane przepisy naruszają konstytucyjne prawo jednostki do ochrony prywatności (art. 47 konstytucji) oraz wolność jednostki od przymusu (obowiązku) ujawniania informacji dotyczących własnej osoby (tj. autonomię informacyjną z art. 51 konstytucji). Ponadto, tak ujęte przepisy mają naruszać zasadę proporcjonalności (art. 31 ust. 3 konstytucji) i ochronę życia rodzinnego (art. 18 konstytucji).

Podobnie postulował Rzecznik Praw Obywatelskich, o czym pisaliśmy już na łamach rp.pl.

„Prawo do prywatności doznaje w tym przypadku daleko bardziej idącego ograniczenia, aniżeli miało to miejsce w związku z pierwotnym zobowiązaniem do składania oświadczeń. Medium, którego użyto do udostępnienia informacji, jakim jest Internet, powoduje przy tym, że szczegółowe informacje o sytuacji majątkowej sędziów są udostępnione nieograniczonemu kręgowi osób” – stwierdził wówczas RPO Marcin Wiącek.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

RPO do TK: dlaczego majątek sędziego nie powinien być jawny

Przepisy przewidujące jawność oświadczeń majątkowych sędziów i asesorów powinny być uznane za nie...

Jawność oświadczeń majątkowych sędziów i asesorów niezgodna z konstytucją

W wyroku z 2 grudnia 2025 roku Trybunał Konstytucyjny przychylił się częściowo do argumentów Pierwszej Prezes SN oraz RPO.

„Trybunał stwierdził niezgodność z Konstytucją przepisów nakazujących publikację oświadczeń majątkowych sędziów i asesorów sądowych w otwartym, nieograniczonym co do czasu i kręgu odbiorców systemie teleinformatycznym” – czytamy w komunikacie, opublikowanym po wydaniu wyroku. TK uznał, że „przyjęty model powszechnego udostępniania oświadczeń on-line w sposób jakościowo odmienny i szczególnie intensywny zwiększa ciężar ingerencji w sferę praw jednostki” oraz że wykracza on poza standardy, wynikające ze wskazanych wyżej przepisów konstytucji. 

Jak czytamy, Trybunał zastosował konstytucyjny test proporcjonalności, by zważyć, z jednej strony, wskazane przez Pierwszą Prezes SN konstytucyjne wartości (prywatność, autonomię informacyjną, ochronę życia rodzinnego), a z drugiej – jak czytamy, „wartość jawności życia publicznego oraz prawo do informacji o osobach pełniących funkcje publiczne”. Trybunał uznał, że przy wprowadzaniu obecnych przepisów o jawności sędziowskich oświadczeń majątkowych nie przeprowadzono rzetelnej analizy mniej dolegliwych rozwiązań.

Czytaj więcej

Samorząd i administracja

Brak przepisów wciąż powoduje bałagan w oświadczeniach majątkowych

Wciąż nie ma przepisów, by składać oświadczenia majątkowe jednolitej treści i w czytelnej formie.

„Brak jest jakichkolwiek podstaw, by przyjąć, że powszechna dostępność oświadczeń majątkowych sędziów przyczynia się do osiągnięcia celów zakładanych przez ustawodawcę, poza zaspokajaniem powszechnej ciekawości” – czytamy w komunikacie TK. – „Ciężar ingerencji polegającej na publikacji oświadczeń majątkowych on-line wyznacza nie tylko zakres merytoryczny ujawnianych informacji, lecz przede wszystkich kanał i technika ich udostępniania. Publikacja on-line – indeksowalna, łatwo kopiowalna i podatna na wtórne przetwarzanie stanowi ingerencję bardziej dolegliwą niż jawność akt czy dostęp reglamentowany. Istotne znaczenie ma także rozwój technik informatycznych oraz globalny trend obrotu informacjami”.

Europejskie trybunały i ustawodawstwo państw europejskich nie zakładają jawności oświadczeń majątkowych sędziów

TK podkreślił przy tym, że podobny pogląd na sprawę wyrażają także europejskie trybunały oraz że jest on wyrażony w ustawodawstwach innych państw europejskich.

„W zdecydowanej większości państw europejskich oświadczenia majątkowe sędziów nie są publikowane on-line. Nie ma żadnego powodu, aby oświadczenia majątkowe polskich sędziów i asesorów, włącznie z majątkiem wspólnym, były powszechnie dostępne, odmiennie od deklaracji majątkowych sędziów niemieckich, francuskich, brytyjskich, włoskich, portugalskich, greckich, chorwackich, węgierskich czy czeskich” – czytamy.