Spadkobierców firmy nie można różnicować. Nieprzedsiębiorcy przysługuje VAT

Podatkowych sporów związanych ze spadkobraniem przybywa. Fiskus nie tylko kwestionuje prawo do zwolnień czy ulg należnym przy zwykłym dziedziczeniu. Odmawia też preferencji spadkobiercom, którzy w spadku dostali przedsiębiorstwo. Na szczęście nie zawsze z dobrym skutkiem. Przykładem jest spór, który skarbówka przegrała przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Gliwicach.

Firma w spadku

Sprawa dotyczyła kobiety, która odziedziczyła firmę z branży gastronomicznej. Schody zaczęły się, gdy w grudniu 2021 r. złożyła wniosek o zwrot nadpłaty VAT oraz nadwyżki podatku, wynikających z rozliczeń firmy w spadku. A podstawą był wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE (TSUE) z 22 kwietnia 2021 r. w sprawie C-703/19.

Spadkobierczyni tłumaczyła, że spadkodawca zmarł w listopadzie 2018 r. W grudniu na podstawie art. 7 ustawy z 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach został ustanowiony zarząd sukcesyjny. Ten wygasł 2 września 2020 r. w związku z czym doszło do wykreślenia z rejestru podatników VAT. Dzień później przedsiębiorstwo w spadku zniknęło też z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Kobieta wyjaśniła jednak, że spadkodawca na podstawie licencji prowadził sprzedaż gotowych posiłków i dań. W okresach, których dotyczy wniosek do sprzedaży dań na wynos stosowana była 8 proc. stawka VAT. Tymczasem z wyroku TSUE wynika, że spadkodawca za życia, a potem odziedziczone po nim przedsiębiorstwo mogli stosować 5 proc. VAT.

Fiskus różnicy między 8 a 5 proc. stawką oddawać nie zamierzał i w ogóle odmówił wszczęcia postępowania. A powodem miał być brak sukcesji podatkowej. 

Co prawda nie kwestionował, że ustawa dotycząca zarządu sukcesyjnego przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwień z tym związanych kompleksowo przyznaje na potrzeby rozliczania należności publicznoprawnych podmiotowość podatkową przedsiębiorstwu w spadku. Jednak w ocenie urzędników byt przedsiębiorstwa w spadku jako podatnika VAT ma charakter czasowy. Rozpoczyna się z chwilą otwarcia spadku, a jego ustanie wiązać należy z momentem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego albo wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego. 

W spornym przypadku w związku z wykreśleniem przedsiębiorstwa w spadku z wykazu zarejestrowanych jako podatnik VAT oraz zaprzestaniem kontynuowania przez spadkobierczynię działalności na dzień złożenia wniosku, kobieta nie była już podatnikiem. Zatem nie była uprawniona do złożenia wniosku o zwrot nadpłaty oraz nadwyżki podatku. 

Sukcesor ma prawa

Zupełnie inaczej do sprawy podszedł dopiero gliwicki WSA. Przypomniał, że art. 97 § 1 ordynacji podatkowej wprowadził ogólną i samodzielną zasadę sukcesji generalnej majątkowych praw i obowiązków spadkobierców podatnika. A w jego ocenie pojęcie "majątkowe prawa i obowiązki" powinno być rozumiane jak najszerzej. Obejmują następstwem prawnym — jako prawa majątkowe — wszelkie korzystne dla podatnika sytuacje prawne, w które wkracza spadkobierca.

WSA nie miał wątpliwości, że taka korzystna sytuacja prawna nastąpiła w związku z wyrokiem TSUE, na który powołała się skarżąca. Jej interes prawny wynika zatem z art. 97 § 1 w związku z art. 74 pkt 1 ordynacji podatkowej.

Czytaj więcej

Biznes

Polscy przedsiębiorcy nie chcą myśleć o sukcesji. Trudno o następców

Nadal dominuje przekonanie, że firma musi trafić w ręce rodziny założyciela. Sukcesja udaje się jednak tylko nielicznym, bo rzadko jest dobrze przygotowana, a spadkobiercy są nią zainteresowani.

Zdaniem sądu prawo do korekty deklaracji i do zwrotu nadpłaty, która powstała wskutek orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego lub TSUE jest prawem majątkowym. I co istotne, nie można przyjąć, że uprawnienia te przysługują tylko spadkobiercom kontynuującym działalność gospodarczą spadkodawcy. WSA uznał, że prowadziłoby to do dyskryminacji spadkobierców i naruszało konstytucję. Wyrok nie jest prawomocny.