Darowizny dla małżonków: Zdrada i niewierność uratują majątek

Darowizny dla małżonków lub przyszłych małżonków (gdy np. rodzice kupują mieszkanie córce, która wychodzi za mąż) wywołują liczne wątpliwości. Darczyńcy nie zawsze chcą, by to, co dają swemu dziecku, należało również do jego małżonka. Nie mają się jednak czego obawiać.

Zasadą jest, że to od darczyńcy zależy, komu przekaże swój majątek lub poszczególne jego części. Taka darowizna – niezależnie od tego, czy dokonana przed zawarciem przez dziecko związku małżeńskiego czy już po – będzie stanowiła jego majątek osobisty, nawet jeśli w jego małżeństwie będzie obowiązywała wspólność majątkowa. Aby należała również do męża lub żony dziecka, darczyńca musi przekazać darowiznę obojgu.

Jest jeszcze inna możliwość: dziecko, które otrzymuje darowiznę od rodziców, może rozszerzyć na nią wspólność majątkową. Wtedy każde z nich będzie mieć prawo do połowy darowizny.

Co po rozwodzie

Z darowiznami problemy pojawiają się po rozwodzie. Jeśli obdarowane dziecko było jedynym właścicielem przedmiotu darowizny (a tak właśnie jest, gdy była uczyniona tylko na jego rzecz), w razie rozwodu przypadnie on tylko jemu, nawet jeśli współmałżonek w jakikolwiek sposób przyczynił się do wzrostu wartości przedmiotu darowizny. Przykład?

Córka dostała od ojca dom, który potem rozbudował i wykończył jej mąż. Gdy dojdzie do rozwodu, nie dostanie on połowy domu, ponieważ jest to majątek odrębny jego żony. Przysługiwać mu będzie jedynie roszczenie o zwrot nakładów i wydatków poczynionych na majątek osobisty małżonki, czyli cudzą własność. Dużo trudniej jest, gdy rodzice mają więcej dzieci, które obdarowana wraz z mężem spłaciła ze wspólnego majątku. Wówczas przed sądem mąż może domagać się części udziałów w domu.

Z kolei, gdy rodzice dali  synowi pieniądze, a ten kupił za nie mieszkanie dla siebie i żony, to w trakcie sprawy rozwodowej musi udowodnić, że zakup sfinalizował z darowizny. Inaczej nie odzyska pieniędzy.

Krzywda darczyńcy

Jeżeli obdarowani zostają oboje małżonkowie, to w razie rozwodu rodzice zwykle starają się darowiznę dla współmałżonka odwołać. Wszystko po to, żeby druga strona nic z niej nie uszczknęła. Kodeks cywilny mówi, że darowiznę można odwołać, gdy obdarowany zachowuje się w sposób rażąco niewdzięczny w stosunku do darczyńcy. Nie wyjaśnia jednak, co pod tym pojęciem rozumie. Dlatego odpowiedzi na pytanie, czy fakt, że obdarowany rozwodzi się z dzieckiem darczyńcy, czy zdrada małżeńska, przemoc w stosunku do dziecka darczyńcy można uznać za podstawę do odwołania darowizny należy szuka w rzecznictwie.

Z lektury orzecznictwa wynika, że dla darczyńców nie ma w tej kwestii dobrych wiadomości: po to, by można było odwołać darowiznę, rażąco niewdzięczne zachowanie musi zostać skierowane bezpośrednio przeciwko darczyńcy. Jeśli zięć lub synowa krzywdzi jego dziecko, to nie można przyjąć, że krzywdzi bezpośrednio darczyńcę.

Konflikty są nieuniknione

Aby zatem można było odwołać darowiznę, trzeba udowodnić rażącą niewdzięczność. Nie jest to proste. Konieczne jest bowiem wykazanie, że obdarowany celowo wyrządził darczyńcy krzywdę. Samo twierdzenie, że zachowanie obdarowanego dotknęło darczyńcę niejako przy okazji rozwodu z córką lub synem, to jedynie skutek uboczny konfliktu, a nie powód do potraktowania zachowania obdarowanego jako rażącej niewdzięczności. Potwierdza to wyrok Sądu Najwyższego (sygn. IV CKN 159/00): informowanie o rażącej niewdzięczności eliminuje jako podstawę odwołania darowizny wszelkie zwykłe konflikty w życiu codziennym.

Oczywiście rozwody prowokują w rodzinie przeróżne konfliktowe sytuacje. Przy tej okazji może dochodzić do niewłaściwego traktowania małżonka czy też bliskich mu osób. Z orzecznictwa wynika jednak, że np. odmowa pomocy teściowej w chorobie czy nieodwiedzenie chorego teścia w szpitalu – w sytuacji istnienia konfliktu związanego z rozwodem – nie mogą być potraktowane jako rażąca niewdzięczność, lecz jako zwykła. A ta podstawą do odwołania darowizny już nie jest.

Dał, a teraz zabiera

Jeszcze bardziej skomplikowane potrafią być sytuacje, gdy jedno z małżonków podarowało składnik majątkowy drugiemu, a ten decyduje się odejść. Reakcja jest łatwa do przewidzenia: oddawaj to, co dostałeś.