Sąd Najwyższy blokuje wyłączanie tzw. nowych sędziów. Ekspert: "SN stawia sprawę na głowie"

Wniosek o wyłączenie sędziego od rozpoznania danej sprawy oparty wyłącznie na okolicznościach towarzyszących jego powołaniu, nie wywołuje skutków prawnych. W takiej sytuacji uznaje się tę czynność za bezskuteczną. To sedno czwartkowej uchwały siedmiu sędziów Izby Cywilnej SN.

Publikacja: 10.10.2024 13:51

Siedziba Sądu Najwyższego w Warszawie

Siedziba Sądu Najwyższego w Warszawie

Foto: PAP/Tomasz Gzell

Stanowi ona także, że w razie uwzględnienia takiego wniosku, postanowienie o wyłączeniu sędziego podlega uchyleniu, a rozpoznanie sprawy przez sąd w składzie bez odsuniętego sędziego prowadzi do sprzeczności składu sądu orzekającego z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.), czyli nieważności postępowania.

Czytaj więcej

Ewa Szadkowska: Neosędziowie równi i równiejsi

Uchwała SN z mocą zasady prawnej. Co to oznacza?

Jednocześnie skład orzekający nadał uchwale moc zasady prawnej, a więc wiąże ona inne składy w podobnych sprawach SN.

Kwestia ta wynikła na etapie rozpatrywania skargi kasacyjnej w typowej sprawie o zapłatę, w której wyznaczony przez prezes Izby Cywilnej do składu sędzia Jacek Widło (z nowego nadania) zażądał wyłączenia go od orzekania. Wskazał, że czyni to ze
względu na wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 8 listopada 2021 r. (sprawa Dolińska-Ficek, Ozimek). W jego ocenie wynika z niego, że orzeczenie wydane przez sąd, w skład którego wchodzi sędzia powołany na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej według nowych zasad, a więc wybieranej w większości przez Sejm, narusza według konwencji o ochronie praw człowieka standard sądu ustanowionego ustawą. Zdaniem Widły powoduje to poważne ryzyko podważenia jego orzeczenia. Jego żądanie jest zatem uzasadnione dobrem wymiaru sprawiedliwości i interesem stron.

Dodajmy, że takich wniosków sędzia Jacek Widło zgłosił już kilkaset.

Czytaj więcej

Adam Bodnar: Orzekający w sprawie Barskiego próbowali zafałszować rzeczywistość

Nowy skład orzekający, już bez sędziego Widły (sędziowie Ewa Stefańska, Mariusz Załucki i Kamil Zaradkiewicz, też z nowego nadania), wystąpił do szerszego składu SN z pytaniem: Jaki skutek procesowy wywołuje żądanie wyłączenia sędziego oparte na okolicznościach powołania go, w szczególności, czy uwzględnienie takiego żądania i ustalenie składu sądu bez tego sędziego prowadzi do sprzeczności z przepisami prawa.

SN wyjaśnił, jaki będzie skutek procesowy żądania wyłączenia sędziego

W uzasadnieniu pytania ta trójka sędziów wskazała, że ukształtowanie składu sądu to element konstytucyjny prawa obywatela do sądu, w tym właściwie obsadzonego i bezstronnego, a żądanie wyłączenia sędziego, uwzględnione z naruszeniem przepisów, może ingerować w urzeczywistnienie tego prawa. Przydzielenie sprawy sędziemu regulowane jest przepisami, brak w tym dowolności.

Czytaj więcej

Sędzia Matras: Rozwiązanie problemu "neosędziów"? Nie przy tym prezydencie

Większość orzekającej teraz siódemki (też z nowego nadania) opowiedziała się za tym stanowiskiem, ale były zdania mniejszości. W krótkim ustnym uzasadnieniu uchwały Piotr Telusiewicz, sędzia sprawozdawca, przywołał wyroki polskiego Trybunału Konstytucyjnego.

Opinia dla "Rzeczpospolitej"
prof. Maciej Gutowski, UAM, adwokat

Sąd Najwyższy pisze kodeks postępowania cywilnego na nowo, ponieważ sąd, rozpoznając wniosek o wyłączenie sędziego, ocenia jego bezstronność w konkretnej sprawie. Bierze pod uwagę swój osąd, ale także dorobek doktryny i orzecznictwa, w tym europejskiego. Rozstrzygnięcie o wyłączeniu sędziego może być słuszne czy niesłuszne, ale jest wiążące i trzeba je respektować, choć można się z nim nie zgadzać. Próba potraktowania go jako niewiążącego i uznanie, że inny skład orzekający ustanowiony po wyłączeniu tego sędziego jest sprzeczny z przepisami, czyli przyjęcie przesłanki nieważności postępowania, jest oczywiście błędne. Stawia sprawę na głowie i niestety anarchizuje system prawny. Szkoda, że czyni to SN w formie zasady prawnej.

Dobra osobiste
Ksiądz pozwał biskupa. Jest wyrok Sądu Najwyższego w bezprecedensowej sprawie
Materiał Promocyjny
Jak wygląda nowoczesny leasing
Dobra osobiste
Lex Kaczyński do kosza. Nakazane przeprosiny muszą coś znaczyć
Aplikacje i egzaminy
Pierwszy dzień egzaminów zawodowych za nami. Znamy zadania z prawa karnego
Prawo karne
Koniec głośnego procesu adwokata. Prokurator: Zachowanie jakby miał 13 lat
Materiał Partnera
Kroki praktycznego wdrożenia i operowania projektem OZE w wymiarze lokalnym
Prawo karne
Gdzie jest zabójca posła PiS? Prokuratura: zwolniony, ale nie uwolniony
Materiał Promocyjny
Suzuki Moto Road Show już trwa. Znajdź termin w swoim mieście