Kędzierski: ogrody działkowe a Trybunał Konstytucyjny

Jak wiadomo, należy do nich: orzekanie w sprawach zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją; w sprawach zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie; w sprawach zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami; rozpatrywanie skarg konstytucyjnych; rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa; orzekanie o zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych; rozstrzyganie o przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez prezydenta Rzeczypospolitej na wniosek marszałka Sejmu (tylko w wypadku niemożności zawiadomienia przez prezydenta Rzeczypospolitej marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu) i powierzanie marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków prezydenta Rzeczypospolitej; rozpatrywanie pytań prawnych skierowanych przez sądy (art. 193 konstytucji).

Być może powyższy katalog kompetencji jest zbyt ubogi i TK należałoby wyposażyć w uprawnienie do: badania zgodności wyroków SN oraz NSA z konstytucją, ustawami i umowami międzynarodowymi, skutkiem czego stałby się polskim „nadsądem". Do takiego wniosku dochodzę, analizując prace Sejmu zmierzające do nowelizacji przepisów prawa budowlanego oraz „działkowego" zmierzające do unieszkodliwienia niewątpliwie szkodliwej treści jednego z orzeczeń NSA.

Od ponad roku pośród owocowych drzewek i stojących pośród nich altan wiało strachem. Tym razem nie za sprawą liberalnego ustawodawcy, uważającego rodzinne ogrody działkowe za socjalistyczny przeżytek, ale orzeczenia NSA w sprawie domków, czyli altan wybudowanych w tychże ogrodach.

Orzeczenia sądowe dzielę na dobre i złe oraz te, które wywołują śmiech, bo są w jaskrawej sprzeczności z treścią ustaw i Konstytucji RP.

Do tej ostatniej kategorii zaliczam wyrok NSA z 9 stycznia 2014 r. w sprawie „altan"  w rodzinnych ogrodach działkowych (sygn. II OSK 1875/12). Z treści orzeczenia wynika, jakoby wybudowanie na terenie rodzinnego ogrodu działkowego „altany" wymagało pozwolenia budowlanego, a kto z działkowiczów wybudował „altanę" bez tej decyzji, powinien dokonać jej rozbiórki, jako że dopuścił się samowoli budowlanej.

Skarżący w ww. sprawie słusznie utrzymywał, że wybudował „altanę" na działce położonej na terenie rodzinnego ogrodu działkowego o powierzchni zabudowy do 25 mkw. oraz wysokości do 5 m przy dachach stromych, co w świetle art. 29 ust. 1 pkt 4 prawa budowlanego nie wymagało pozwolenia na budowę.

W przepisach prawa budowlanego, zdaniem sądu, nie została zawarta definicja legalna pojęcia „altany", (co moim zdaniem nie jest do końca prawdą). Zarówno Sąd, jaki i organ nadzoru budowlanego opierają się na definicjach słownikowo-encyklopedycznych. Brak wiążącej definicji legalnej tego pojęcia powoduje, że kwalifikacji obiektu jako „altany" należy dokonać po analizie formy, funkcji oraz gabarytów budowli, mając przy tym na uwadze definicję przyjętą w języku codziennym, przy uwzględnieniu również wykładni systemowej.

Organy obu instancji, a za nimi NSA, za „altanę" uznały niewielkie pawilony ogrodowe o lekkiej konstrukcji i ażurowych ścianach, niezwiązane trwale z gruntem, przeznaczone do wypoczynku oraz osłony przed słońcem i deszczem. Tak bowiem definiują ją słowniki i encyklopedie.  I ja taki słownik z definicją „altany" posiadam. „Altana" znaczeń ma wiele, a w najoryginalniejszym oznacza szklane, wypukłe zadaszenie klatki schodowej w kamienicy w celu dopuszczenia światła dziennego. Prócz tego altana figuruje tam jako domek ogrodowy, niekiedy o ażurowych ściankach.

Ustawodawca w prawie budowlanym posłużył się opisem gabarytowym „altany", a oprócz niej wymienia „wiatę". Wiaty mogą być różne – znane są głównie „przystankowe", ale mogą być też ogrodowe. Otóż, „wiatą" ogrodową jest właśnie obiekt zadaszony z ewentualnymi ścianami ażurowymi, być może wzniesiony na fundamencie (podmurówce). Tymczasem dla NSA taka wiata jest altaną.

Dwa rzeczowniki używane przez ustawę nie mogą mieć tego samego znaczenia, a w konsekwencji „altana" musi być czymś innym niż „wiata", która jest budowlą zadaszoną ze ściankami ażurowymi albo i litymi (np. z dwóch stron) z otwartym wejściem. „Altana" jest natomiast domkiem mieszkalnym spełniającym gabaryty określone w ustawie, tj. powierzchnię do 25 m2 oraz wysokości do 5 m przy dachu stromym z zamykanym wejściem.

To rozróżnienie jest tak oczywiste, że zbędne byłoby pisanie o nim, gdyby nie wymienione orzeczenie NSA, które u mnie wywołało śmiech, a panikę wśród działkowców. Powołano Komitet Inicjatywy Ustawodawczej Stop Rozbiórkom Altan, który reprezentuje działkowców w Polsce. W świetle projektu, który idzie do drugiego czytania, „altanę działkową" należy zdefiniować jako wolnostojący budynek rekreacyjno-wypoczynkowy położony na terenie działki w rodzinnym ogrodzie działkowym o powierzchni zabudowy do 35 mkw. oraz wysokości do 5 m przy dachach stromych i do 4 m przy dachach płaskich. Innymi słowy, proponuje się wnieść do ustawy to, co z niej już wynika, dokonując należytej wykładni, a mianowicie, że „altana" nie jest „wiatą" ogrodową. Być może komuś ta definicja wydaje się niezbędna, mnie bynajmniej nie.