Wszystkie wypracowane mechanizmy w dotychczasowej walce z wyłudzaniem VAT i tak są w znacznym stopniu niedostateczne. Z badań przeprowadzonych przez Najwyższą Izbę Kontroli wynika, iż istniejący stan prawny, a także praktyka organów kontroli skarbowej i wymiaru sprawiedliwości na gruncie przepisów kodeksu karnego skarbowego jest niewystarczająca i nie zapewnia odpowiedniej ochrony podstawowych interesów Skarbu Państwa.
Wiarygodność dokumentów
Nowelizacja kodeksu karnego przewiduje m. in. wprowadzenie do Rozdziału XXXIV określającego katalog przestępstw godzących w wiarygodność dokumentów dwóch nowych przepisów (art. 270a k.k. oraz art. 271a k.k.). Z uzasadnienia do nowelizacji wynika, iż ustawodawca koncentrując się na penalizacji przestępstw przeciwko dokumentom chce osiągnąć skutek w postaci zniweczenia samego źródła, a więc najważniejszego instrumentu służącego do wyłudzania podatku – faktur. Nowe przepisy określają czyny zabronione polegające na podrabianiu i przerabianiu faktur mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej, jej zwrotu lub polegających na wystawianiu faktur, zawierających kwoty należności ogółem, których wartość jest znaczna, podając nieprawdę, co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu.
Sankcje karne przewidziane za tak określone przestępstwa różnią się w zależności od wysokości kwoty należności uwidocznionej na fakturze. W typie podstawowym przestępstw o opisanych powyżej znamionach, sprawca podlegał będzie karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat, co stanowi odwzorowanie kar przewidzianych za poważne przestępstwa gospodarcze, takie jak pranie pieniędzy, czy też oszustwo.
25 lat więzienia, 6 mln zł grzywny
Ustawodawca w projekcie nowelizacji kodeksu karnego przewidział ponadto dwa typy kwalifikowane, zagrożone surowszą karą, czyniąc te przestępstwa zbrodniami. W pierwszym przypadku, jeżeli łączna kwota należności przedstawiać będzie wielką wartości (zgodnie z kodeksem karnym – powyżej 1 mln zł) lub też sprawca z popełnienia przestępstwa uczyni sobie stałe źródło dochodu, będzie podlegał karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. Drugi typ kwalifikowany nowych przestępstw (art. 270a i 271a k.k.), budzący największe emocje w środowisku prawniczym przewiduje znacznie surowszą karę, w stosunku do faktur zawierających kwotę należności ogółem, której wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości (a więc kwoty wyższej niż 5 mln zł). Sankcja karna, która została zaproponowana przez Rząd, wynosi w tym przypadku od 5 lat pozbawienia wolność lub karę 25 lat pozbawienia wolności. W założeniu Rady Ministrów, ten typ kwalifikowany, odnosić ma się do członków największych zorganizowanych grup przestępczych zajmujących się przestępczością gospodarczą, których działalność stanowi najpoważniejsze negatywne konsekwencje dla interesów majątkowych Skarbu Państwa. Dodatkową dolegliwością dla sprawców omawianych przestępstw, niezależnie od kwoty należności uwidocznionej na fakturze, będzie możliwość wymierzenia przez sąd obok kary pozbawienia wolności, kary grzywny w wysokości do 3000 stawek dziennych (maksymalna grzywna może wynieść do 6 mln zł). Ponadto pamiętać należy, iż Sąd może orzec obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, co stanowi z kolei środek kompensacyjny dla pokrzywdzonego, w tym przypadku Skarbu Państwa.
Uzupełnieniem Kodeks karny skarbowy
Swoistym uzupełnieniem nowych rozwiązań legislacyjnych zaproponowanych przez rząd w kodeksie karnym są także zmiany dotychczasowych przepisów karnych skarbowych pozwalających na ściganie przestępstw wyłudzania VAT, a więc wspominanego już art. 62 kodeksu karnego skarbowego, a także przepisów regulujących kwestie możliwości nadzwyczajnego obostrzenia kary.
Zasadniczą różnicą w zakresie konstrukcji znamion czynów zabronionych jest uzależnienie karalności danego zachowania na podstawie kodeksu karnego skarbowego, nie od kwoty całości należności uwidocznionej na fakturze (jak w przypadku kodeksu karnego), a wyłącznie od wysokości kwoty należności publicznoprawnej. Istotą zainicjowanych przez Radę Ministrów zmian jest umożliwienie sądom stosowania nadzwyczajnego obostrzenia kary w stosunku do sprawców przestępstw związanych z wystawianiem fikcyjnych faktur. W wyniku takiego obostrzenia kary, sąd mógłby nakładać grzywnę nawet w podwójnej wysokości górnej granicy przewidzianej za przestępstwo, przy czynach o wielkiej wartości podatku wynikającego z nierzetelnych faktur.