- Gmina modernizuje infrastrukturę wodno-kanalizacyjną (dalej wod-kan). Inwestycja jest prowadzona przez gminę i faktury będą wystawiane na nią. Gmina ma swój zakład budżetowy zajmujący się eksploatacją infrastruktury wod-kan. Po zakończeniu inwestycji przekaże nieodpłatnie ten środek trwały do zakładu budżetowego, któremu będzie on służył do wykonywania czynności mieszanych, tj. w przeważającej części opodatkowanych VAT ze stawką 8 proc., a także w niewielkiej części do niepodlegających VAT (obsługi gminy macierzystej i jej jednostek i zakładów budżetowych). Gmina ma swój prewskaźnik odliczeń VAT na 2017 r. na poziomie 2 proc. Natomiast prewskaźnik w zakładzie budżetowym, który otrzyma efekt tej inwestycji i będzie eksploatował tę infrastrukturę wynosi na 2017 r. 83 proc. Ile gmina może odliczyć VAT z faktur otrzymanych od wykonawcy modernizującego infrastrukturę wod-kan? Czy może się posłużyć przy odliczeniu VAT prewskaźnikiem zakładu (83 proc.), czy powinna zastosować swój prewskaźnik 2 proc.? Przecież gmina – choć na nią będą wystawione faktury za modernizację infrastruktury wod-kan – w rzeczywistości nie będzie tej infrastruktury w ogóle wykorzystywać do żadnych czynności, bo przekaże ją zakładowi, który będzie z tego mienia korzystał. Czy gmina musi stosować swój prewskaźnik do swoich faktur, a zakład swój do swoich faktur i swoich zakupów? Zatem, który prewskaźnik do odliczeń VAT w ww. sytuacji musi zastosować gmina: swój (2 proc.) czy może zakładu budżetowego (83 proc.), który otrzyma to mienie w używanie? Czy wyrok WSA w Bydgoszczy o sygnaturze I SA/Bd 64/17 z 4 kwietnia 2017 r. dotyczy analizowanej sprawy?
W praktyce gminnej bardzo często występują sytuacje, w których to właśnie gmina ponosi wydatek na wybudowanie lub modernizację infrastruktury wod-kan, ale ostatecznego efektu tej inwestycji używa nie gmina sama lecz jej własna jednostka. To właśnie wtedy pojawia się problem związany z odliczaniem VAT od wydatków na tę inwestycję, a dokładnie problem czyj prewskaźnik wybrać do tych odliczeń: gminy czy jej jednostki. Gminy dlatego, że rzeczywiście poniosła wydatki. A ponadto dlatego, że faktury są wystawione na nią (i tylko na nią). Jednostki dlatego, że wybudowanej infrastruktury rzeczywiście używa. Zatem czyj prewskaźnik do odliczeń VAT wybrać, oznacza w istocie to: czy dla odliczeń liczy się bardziej formalna jego strona (kto wydatek poniósł i wydał pieniądze oraz kto jest wymieniony w otrzymanej fakturze), czy strona merytoryczna, a mianowicie kto rzecz wykorzystuje i kto tak naprawdę z rzeczy korzysta.
W orzecznictwie europejskim niejednokrotnie podkreśla się fakt, iż jakkolwiek formalna strona danej transakcji związanej czy to z odliczeniem, czy ze stawką VAT, czy też jeszcze z innymi kwestiami, nie jest oczywiście bez znaczenia i też jest ważna, ale ważniejsza jest zawsze strona związana z istotą rzeczy, tj. strona merytoryczna (co do meritum). Należy tu wspomnieć chociażby orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 1 marca 2012 r. w sprawie C 280/10, w którym sąd ten stwierdził m.in.: „Jeśli wymogi materialne dla celów odliczeń przewidziane w przepisach są spełnione, bowiem nabycie towarów i usług faktycznie zostało zrealizowane na potrzeby opodatkowanych czynności dokonanych przez podatnika, to podatnik ten może skorzystać z prawa do odliczenia VAT związanego z tym nabyciem, z faktury wystawionej na formalnie inny podmiot jednak tożsamy z podatnikiem".
Idąc tym tropem, to znaczy, iż ważniejsza jest merytoryczna strona odliczeń VAT niż ich strona formalna, to jeśli wydatki związane z modernizacją infrastruktury wod-kan poniosła gmina ale zmodernizowanej infrastruktury - po jej przekazaniu – używa (lub będzie używał) jej własny zakład budżetowy, to gmina może przy odliczeniu VAT posłużyć się prewskaźnikiem zakładu (tj. 83 proc.) a nie swoim (tj. 2 proc.).
Jest to zgodne z literalnym brzmieniem art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, używającym właśnie terminu „wykorzystywanie towarów i usług". Przy czym należy podkreślić, iż wybierając w ww. sprawie właściwy wskaźnik odliczeń (zakładu budżetowego gminy, a nie gminy) nie wolno kierować się jego wysokością, a wyłącznie tym, iż to wskaźnik zakładu jest właściwy (stosowny), a wskaźnik gminy niewłaściwy (niestosowny). Z tezą tą, że wybiera się wskaźnik odliczeń tego co rzeczy używa, a nie tego co rzecz kupił (wytworzył), zgodne są także organy podatkowe. Czyli w zasadzie ww. reguła powinna być bezsporna.
