Instytut Wymiaru Sprawiedliwości zbadał, jak wygląda wybór członków rad sądownictwa w 23 państwach unijnych. Pod lupę wzięto także kompetencje tych organów. Wszystko przed wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE. Ten zapadnie najpewniej po wakacjach. Raport właśnie opublikowano. Co z niego wynika? W państwach UE są różne modele powoływania sędziów sądów najwyższych. W większości dba się o równowagę między wpływem polityki i samorządu sędziowskiego. Ale są i kraje, w których rad w ogóle nie ma.
Radzą sobie bez Rady
W Niemczech kwestie związane z funkcjonowaniem Komisji ds. Wyboru Sędziów działającej na szczeblu federalnym reguluje Ustawa Zasadnicza RFN. Kandydatów na sędziów może proponować federalny minister sprawiedliwości albo członkowie komisji rekrutacyjnej. Po zaopiniowaniu kandydata lub kandydatki przez tzw. radę prezydialną danego sądu komisja rekrutacyjna zwykłą większością głosów dokonuje wyboru na drodze tajnego głosowania. Po zatwierdzeniu wyboru przez rząd federalny sędziego mianuje prezydent RFN. Tę procedurę od lat krytykują przedstawiciele samorządu sędziowskiego jako zbyt upolitycznioną i mało przejrzystą.
Bardziej wyważony jest model francuski. Tam o nominacjach decyduje Najwyższa Rada Sądownictwa. Liczy 12 członków; w jej skład – oprócz prezydenta i ministra sprawiedliwości – wchodzi pięciu sędziów, prokurator, przedstawiciel Rady Państwa i trzy osobistości niezwiązane ani z parlamentem, ani z sądami, mianowane przez prezydenta i przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego i Senatu. O wyborze sędziów SN decydują wyłącznie politycy.
Austria jest jednym z pięciu unijnych krajów UE (oprócz Niemiec, Finlandii, Luksemburga i Czech), w których nie ma rady sądownictwa – odpowiednika polskiej KRS. Kandydatów zgłasza prezydium sądu, które ogłasza nabór na wakaty sędziowskie. Wybór ostatecznie zatwierdza minister sprawiedliwości.
W Danii o nominacjach decyduje niezależna Rada ds. Powołań Sędziowskich. Wprawdzie członków Rady powołuje minister sprawiedliwości, ale wyłącznie z rekomendacji sędziowskich zgromadzeń ogólnych SN, sądów apelacyjnych, Stowarzyszenia Duńskich Sędziów, Naczelnej Rady Adwokatów i Prawników Danii, wspieranych przez m.in. Stowarzyszenia Władz Lokalnych.
Prezes na czele
W Hiszpanii sędziowie są wybierani przez Radę Główną Władzy Sądowniczej, której przewodniczącym jest prezes SN. Pozostałych 20 członków tej Rady powołuje parlament (większością 60 proc.), wyłącznie spośród doświadczonych sędziów i prawników rekomendowanych przez komisję wyborczą, działającą przy Sądzie Najwyższym. Komisja jest niezależnym organem sędziowskim.
Na Węgrzech centralna administracja sądownictwa jest zarządzana przez przewodniczącego Krajowego Urzędu Sądownictwa. Odpowiada on za działalność centralnej administracji sądownictwa i wykonywanie obowiązków, zgodnie z konstytucyjną zasadą o niezawisłości sędziów.
W tym celu przewodniczący KUS wydaje decyzje, regulacje oraz zalecenia. Wybierany jest przez większość kwalifikowaną dwóch trzecich członków węgierskiego Zgromadzenia Narodowego, a jego kandydaturę przedstawia prezydent Węgier. Z kolei kontrolę nad działaniami administracyjnymi przewodniczącego sprawuje KRS.
W Bułgarii Najwyższa Rada Sądownictwa pojawiła się w 1991. Nowożytna NRS składa się z 25 członków. Jej członkami z urzędu są: prezes Naczelnego Sądu Kasacyjnego, prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prokurator Generalny. Na członków Rady poza ww. wybierani są prawnicy o wysokich kwalifikacjach zawodowych i moralnych, posiadający co najmniej 15-letni staż prawniczy. W razie wygaśnięcia mandatu wybieralnego członka Rady na jego miejsce wybierany jest kolejny, który pełni tę funkcję do końca kadencji. Wyboru nowego członka Rady dokonuje ten sam organ, który powołał osobę, której mandat wygasł.
Zgromadzenie Narodowe wybiera członków Rady, nie później niż na miesiąc przed upływem kadencji urzędujących członków Rady. Członkowie Rady, wybierani są indywidualnie większością dwóch trzecich głosów deputowanych.
Skład mieszany
W Chorwacji Państwowa Rada Sądownictwa pojawiła się wraz z przyjęciem z 1990 r. Wybiera się do niej 11 członków – w tym siedmiu sędziów, dwóch uniwersyteckich profesorów nauk prawnych oraz dwóch deputowanych parlamentu (w tym jeden z opozycji).
W przypadku sędziów – członków Rady – w skład Rady wchodzi: dwóch sędziów SN, jeden sędzia wyższego sądu, trzech sądów okręgowych oraz jeden pierwszej instancji. Rada wybiera samodzielnie przewodniczącego na dwuletnią kadencję w głosowaniu tajnym większością głosów członków.
