Przywrócenie terminu na odwołanie od decyzji podatkowej

Uchybienie terminowi oznacza niewykonanie określonej czynności we wskazanym czasie. Uchybienie terminowi do wniesienia odwołania od decyzji organu podatkowego skutkuje tym, że odwołanie to nie wywoła skutków prawnych. W prawie podatkowym przewidziano jednak możliwość ochrony przed negatywnymi skutkami takiego uchybienia, poprzez instytucję przywrócenia terminu, stosownie do art. 162–164 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.). Przywrócenie terminu oznacza możliwość przeprowadzenia danej czynności, która nie została wykonana we właściwym czasie.

Rozstrzygnięcie skutecznie doręczone

Decyzja, od której podatnik chce wnieść odwołanie i złożyć wniosek o przywrócenie terminu, musi najpierw zostać skutecznie doręczona. Nie można bowiem przywracać terminu, który faktycznie nie upłynął. Jak czytamy w postanowieniu NSA z 11 lutego 2016 r. (II FSK 3512/15), rozpatrzenie merytoryczne wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania nie jest możliwe, gdy decyzja nie została doręczona. Nie rozpoczął się bowiem bieg terminu do jego wniesienia i tym samym nie ma możliwości rozpatrzenia wniosku o jego przywrócenie.

Konieczny jest brak winy

Stosownie do art. 162 § 1 i 2 o.p. w razie uchybienia terminu do złożenia odwołania od decyzji organu podatkowego należy przywrócić termin na wniosek zainteresowanego. Zainteresowany musi jednak uprawdopodobnić, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Taki wniosek powinien zostać złożony w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi. Jednocześnie, wraz z wniesieniem wniosku – podania o przywrócenie uchybionego terminu, podatnik powinien dopełnić czynności, dla której był określony termin, czyli złożyć odwołanie.

Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z 28 stycznia 2016 r. (I SA/Ke 779/15) termin do złożenia odwołania biegnie tylko w przypadku, gdy doręczenie decyzji faktycznie nastąpiło.

Uchybienie terminowi stanowi wyjściową przesłankę do przywrócenia terminu (wyrok WSA w Gliwicach z 21 stycznia 2016 r., I SA/Gl 852/15).

Kto rozpatruje

W sprawie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania postanawia ostatecznie organ podatkowy właściwy do rozpatrzenia tego odwołania. W przypadku odwołania od decyzji naczelnika urzędu skarbowego będzie to dyrektor izby skarbowej.

Tylko na wniosek

Organ podatkowy nie przywraca terminu do wniesienia odwołania z urzędu. Może to zrobić jedynie na wniosek podatnika, po spełnieniu ściśle określonych warunków. Organy podatkowe nie mają obowiązku pouczać podatnika o prawie do złożenia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania.

Dla przywrócenia terminu konieczne jest kumulatywne spełnienie pięciu przesłanek:

1. uchybienie terminowi;

2. złożenie przez zainteresowanego wniosku o przywrócenie terminu w określonym terminie, spełniającego wymogi podania, a więc zawierającego m.in. oznaczenie stron i przedmiot podania;

3. dochowanie 7-dniowego terminu do złożenia tego wniosku, liczonego od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi;

4. uprawdopodobnienie braku winy w uchybieniu terminu przez osobę wnioskującą;

5. wykonanie czynności, dla której termin jest przewidziany – złożenie odwołania, którego wnioskodawca wcześniej nie mógł złożyć.

Niespełnienie którejkolwiek z tych przesłanek powoduje, że organ podatkowy uzna za niemożliwe przywrócenie terminu.

Wykluczone nawet lekkie niedbalstwo

Przywrócenie terminu oznacza możliwość uchylenia negatywnych skutków opóźnienia w przeprowadzeniu czynności prawnej, dla której zastrzeżono termin procesowy, w sytuacji gdy nastąpiło to bez winy strony (wyrok WSA w Krakowie z 9 lutego 2007 r., I SA/Kr 923/05).

Podatnik powinien wskazać taką argumentację, aby organ podatkowy wiedział, że podatnik dochował staranności, chcąc wnieść odwołanie w określonym terminie. Organ musi także wiedzieć, że przeszkody nie były zależne od działania podatnika.

O braku winy w niedopełnieniu czynności w terminie (np. wniesieniu odwołania) można mówić tylko wtedy, gdy wywiązanie się z takiego obowiązku stało się niemożliwe z powodu przeszkody nie do przezwyciężenia, a więc tylko gdy strona nie mogła przeszkody usunąć, nawet przy użyciu największego w danych warunkach wysiłku. Przyczyna uchybienia terminu musi być niezależna od strony (a przy tym istnieć przez cały okres uchybienia terminu). Przywrócenie terminu jest niemożliwe, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa (wyrok NSA z 17 lutego 2016 r., II FSK 3779/13).

Przykład

Przesyłka pocztowa zawierająca decyzję została skierowana do podatnika na adres, jaki podał w zgłoszeniu NIP-8. Przesyłka została zwrócona przez operatora pocztowego nadawcy. Jak wynika ze zwrotnego potwierdzenia odbioru przesyłki, w związku z brakiem możliwość doręczenia listu podatnikowi, osoba doręczająca pozostawiła w oddawczej skrzynce pocztowej adresata informację o pozostawieniu przesyłki pocztowej na okres 14 dni do dyspozycji adresata we wskazanym urzędzie pocztowym. Przesyłka została powtórnie awizowana. Następnie przesyłkę zwrócono do nadawcy. Doręczenie uznano za skuteczne z upływem 14. dnia, licząc od pierwszego awizowania. We wniosku o przywrócenie terminu do złożenia odwołania od ww. decyzji organu pierwszej instancji podatnik wskazał, że nie wiedział o prowadzonym wobec niego postępowaniu podatkowym i wydaniu decyzji. Podniósł także, że nie zamieszkuje pod tym adresem od trzech lat. Z tego powodu korespondencja kierowana pod ten adres nie dotarła do niego w terminie, który umożliwiłby mu skorzystanie z prawa wniesienia odwołania. Podatnik wskazał, kiedy dowiedział się o wydaniu decyzji i jakie kroki natychmiast poczynił. A zatem od daty, kiedy się dowiedział o wydaniu decyzji, według podatnika, należy liczyć termin ustania przyczyny uchybienia terminowi do złożenia odwołania.

Wniosek podatnika nie został uwzględniony, gdyż organ podatkowy wskazał, że podatnik miał obowiązek aktualizacji danych (NIP-8). Przy czym organ ma obowiązek podjąć działania mające na celu ustalenie miejsca zamieszkania w sytuacji, gdy poweźmie wątpliwości co do prawidłowości podanego przez stronę adresu lub kiedy w ogóle nim nie dysponuje. Natomiast w tej sytuacji korespondencja wysyłana na adres podatnika nie wracała z adnotacjami, które powinny były wzbudzić wątpliwości organu co do miejsca jego zamieszkania. Na podatniku ciążył obowiązek aktualizacji danych zawartych w rejestrze, którego nie dopełnił, a więc nie uprawdopodobnił, że uchybienie terminu nastąpiło bez jego winy.

Nie trzeba udowadniać

Organ podatkowy musi przeanalizować stan faktyczny przedstawiony przez podatnika. Oznacza to, że powinien ocenić, czy okoliczności, które wnioskodawca wskazał we wniosku, pozwalają stwierdzić, że brak winy podatnika jest uprawdopodobniony.

Badanie tych okoliczności jest kategorią subiektywną, gdyż organy podatkowe różnie interpretują sytuacje przedstawione przez podatników. Organy podatkowe badają okoliczności związane z uchybieniem terminu do przeprowadzenia danej czynności. Zgodnie z art. 162 § 1 o.p. w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na wniosek zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego. Określenie „uprawdopodobni" oznacza, że nie chodzi o udowodnienie, ale o uprawdopodobnienie. Podatnik musi więc brak winy uprawdopodobnić, a nie udowodnić.

Uprawdopodobnienie ma prowadzić do uzasadnionego przypuszczenia, że dana okoliczność czy zdarzenie miało miejsce. Uprawdopodobnienie nie musi dawać pewności, a jedynie wiarygodność (prawdopodobieństwo) twierdzenia o jakimś fakcie.