Reprezentatywność związku zawodowego - jak ustalać w 2019 roku

Od początku 2019 r. status organizacji zależy od sumy osób pracujących w firmie od co najmniej sześciu miesięcy. Od 23 sierpnia br. kluczowy będzie dodatkowo staż członkowski aktywistów.

Publikacja: 28.03.2019 05:50

Reprezentatywność związku zawodowego - jak ustalać w 2019 roku

Foto: Fotolia

Reprezentatywność zakładowej organizacji związkowej wyposaża ją w szczególne uprawnienia, niewspółmiernie silniejsze od tych, jakie mają organizacje bez takiego statusu. Dotyczy to najważniejszych uprawnień związkowych w sprawach zbiorowych realizowanych u pracodawcy, takich jak np. ustalanie i zmiana regulaminów płacowych czy regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (art. 30 ust. 6 i 7 ustawy o związkach zawodowych). Jednolite negatywne stanowisko organizacji reprezentatywnych (albo organizacji reprezentatywnej – gdy tylko jedna ma taki status) uniemożliwia wydanie lub zmianę tych aktów prawnych.

Czytaj też:

Organizacja związkowa założona z namaszczenia pracodawcy a zasada reprezentatywności załogi

Nowe prawo: Ustawa o związkach zawodowych - co się zmieni od 1 stycznia 2019

W konsekwencji w warunkach pluralizmu związkowego uprawnienia niereprezentatywnych organizacji związkowych w sprawach zbiorowych stały się symboliczne, a ich stanowisko niewiążące. Wyjątek dotyczy jedynie sytuacji, gdy niereprezentatywna zakładowa organizacja związkowa jest stroną lub uczestnikiem strony związkowej zakładowego układu zbiorowego pracy. Zachowała ona dotychczasowy wpływ na treść tego aktu – bez jej zgody układu nie można zmienić.

Problem z liczeniem

O ile definicja reprezentatywnej organizacji związkowej nie powinna budzić wątpliwości (art. 253 ust. 1-4 ustawy o związkach zawodowych), o tyle liczenie jej w tym roku już tak.

Przepis art. 253 ust. 6 ustawy związkowej przewiduje, że do liczby osób wykonujących pracę wlicza się wyłącznie te, które są zrzeszone w danym związku co najmniej 6 miesięcy przed przystąpieniem do rokowań lub uzgodnień. Problem w tym, że przepis ten wejdzie w życie po upływie 12 miesięcy od ogłoszenia ustawy, tj. 23 sierpnia 2019 r. (art. 23 ustawy z 5 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw; DzU poz. 1608).

Różnice w rachunkach

Do tego czasu wymóg 6-ciomiesięcznego członkostwa w związku nie obowiązuje. Stąd w kolejnej informacji o liczbie zrzeszonych osób wykonujących pracę zarobkową – które pracodawcy mają otrzymać do 10 lipca br. – organizacje związkowe wykażą wszystkie osoby, bez względu na ich staż członkowski. Dopiero w następnej informacji, którą będą składać do 10 stycznia 2020 r., uwzględnią osoby wykonujące pracę zarobkową z co najmniej 6-miesięcznym stażem członkowskim w danej organizacji.

Wymóg 6-ciomiesięcznego stażu będzie obowiązywał od 23 sierpnia 2019 r. Aby zatem odpowiedzieć na pytanie, czy dana organizacja jest reprezentatywna, opieranie się na statystykach przedłożonych pracodawcy w tym roku kalendarzowym (do 10 stycznia i do 10 lipca) może nie być miarodajne.

W efekcie może dojść do sytuacji, w której np. dana organizacja związkowa pozyska w pierwszym półroczu tego roku dużą liczbę nowych członków i statystycznie uzyska status reprezentatywności, mimo że liczba członków z dłuższym stażem członkowskim będzie znikoma. Ale to tylko potencjalna i raczej teoretyczna możliwość.

Opóźnione wejście w życie ww. art. 253 ust. 6 ustawy związkowej oznacza w praktyce, że przepisy normujące reprezentatywność zakładowej organizacji związkowej zadziałają w pełni dopiero w przyszłym roku. Oczywiście nie ma przeszkód prawnych, aby reprezentatywność ustalać według nowych zasad od 23 sierpnia br.

Kłopotliwy procent

Innym i to niemałym problemem może się okazać ustalenie liczby osób wykonujących pracę zarobkową u pracodawcy, od której liczy się reprezentatywność – w szczególności wtedy, gdy jest ona ustalana procentowo od ogółu zatrudnionych (art. 253 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy związkowej).

Zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2019 r. przepisem art. 253 ust. 7 ustawy związkowej przy ustalaniu liczby osób wykonujących pracę zarobkową zatrudnionych u pracodawcy, od której liczy się m.in. procent wskazany w art. 253 ust. 1 pkt 1 lub 2, uwzględnia się wyłącznie osoby wykonujące pracę zarobkową zatrudnione u pracodawcy przez okres co najmniej 6 miesięcy przed rozpoczęciem rokowań lub uzgodnień.

Czy w poczet liczby osób, które mają łączny 6-miesięczny staż pracy w rozumieniu ww. przepisu, powinno się wliczać np. pracownika, który podjął zatrudnienie na miesiąc przed rozpoczęciem rokowań i  uzgodnień, ale w odległej przeszłości (10 lat temu) był zatrudniony przez 5 miesięcy? Czy też należy liczyć wyłącznie tych, którzy są zatrudnieni nieprzerwanie przez co najmniej 6 miesięcy w okresie bezpośrednio poprzedzającym rozpoczęcie rokowań lub uzgodnień?

Od odpowiedzi na to pytanie zależy metodologia i czasochłonność ustalania tego parametru. W pierwszym przypadku ustalenie liczby osób wykonujących pracę zarobkową jest proste i możliwe do wykonania w krótkim czasie. W drugim, po ustaleniu ogólnej liczby osób wykonujących pracę nieprzerwanie co najmniej 6 miesięcy przed rozpoczęciem rokowań lub uzgodnień, należałoby sprawdzić, które z osób zatrudnionych krócej w przeszłości już wykonywały pracę zarobkową u pracodawcy i czy łącznie z aktualnym stażem spełniają wymóg co najmniej 6-ciomiesięcznego stażu. W dużych firmach to benedyktyńska praca, a ryzyko pomyłek ogromne.

Zdaniem autora

Grzegorz Orłowski, radca prawny Orłowski Patulski Walczak

Ktoś może powiedzieć, że dzielę włos na czworo. Tak jednak nie jest. Przypadki bycia „na granicy" reprezentatywności nie są odosobnione. Stąd sposobem ustalania liczby osób wykonujących pracę zarobkową będą żywo zainteresowani nie tylko działacze związkowi. Od przyjętej metodologii może zależeć status reprezentatywności niejednej organizacji związkowej. Np. w określonym czasie pracodawca prowadzi nabór pracowników do prac sezonowych, wykonywanych przez kilka tygodni. Przy pierwszej metodzie liczenia nie zaliczy ogółu osób wykonujących pracę zarobkową. Przy drugiej, powinien uwzględnić pracownikom zatrudnienie z poprzednich lat, i tych, którzy łącznie wykonują pracę co najmniej 6 miesięcy, wliczyć do ogólnej liczby osób wykonujących pracę zarobkową.

W niektórych branżach w sezonie zatrudnienie często się podwaja, i tak się powtarza co roku. Nie jest to zatem problem bagatelny.

Trzeba będzie dużo dobrej woli wszystkich zainteresowanych stron, aby te mielizny zmienionej ustawy związkowej ominąć i nie próbować „wygrywać" dla swoich partykularnych celów złego prawa. Bo, że jest ono złe, nie ma wątpliwości. Ale to temat na odrębne opowiadanie.

Reprezentatywność zakładowej organizacji związkowej wyposaża ją w szczególne uprawnienia, niewspółmiernie silniejsze od tych, jakie mają organizacje bez takiego statusu. Dotyczy to najważniejszych uprawnień związkowych w sprawach zbiorowych realizowanych u pracodawcy, takich jak np. ustalanie i zmiana regulaminów płacowych czy regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (art. 30 ust. 6 i 7 ustawy o związkach zawodowych). Jednolite negatywne stanowisko organizacji reprezentatywnych (albo organizacji reprezentatywnej – gdy tylko jedna ma taki status) uniemożliwia wydanie lub zmianę tych aktów prawnych.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Prawo dla Ciebie
TSUE nakłada karę na Polskę. Nie pomogły argumenty o uchodźcach z Ukrainy
Praca, Emerytury i renty
Niepokojące zjawisko w Polsce: renciści coraz młodsi
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Aplikacje i egzaminy
Postulski: Nigdy nie zrezygnowałem z bycia dyrektorem KSSiP